تاريخ ساخت : 659ـ660 هجرى (1261م) درازا : 5/27 سانتى متر شماره ثبت : (2216/2)
اين كليد از برنج ساخته شده و طلاكوب گرديده است. بر دو روى پهناور بدنه كليد، نوشته هايى است كه امتداد آن را فرا گرفته ولى در قسمت هاى باريك آن، نقوش زنجيره اى و ساقه هاى كوچك گياهى است. اين كليد به دوره نخستين خليفه عباسى در قاهره، مستنصر بالله (659ـ660 هـ . ق.) باز مى گردد.
نوشته ها: بر روى بدنه قسمت «الف» كليد، نوشتار طلاكوب با آيه كريمه: «ان أول بَيْت» تا «مقام ابراهيم» شروع مى شود و بقيه آيه تا آخر در قسمت «ب» بدنه كليد ادامه مى يابد و به دنبال آن، آيات 96 ـ 97 سوره آل عمران مى آيد و سپس عبارت : «الإمام المستنصر بالله أميرالمؤمنين» وجود دارد. احتمال مى رود خليفه نامبرده، نخستين خليفه اى باشد كه در زمان ظاهر بيبرس در مصر به اين لقب ياد شده است.
تاريخ ساخت : 743 هجرى (1342م) زمان سلطان صالح عماد الدين اسماعيل
درازا : 34 سانتى متر ـ شماره ثبت : 2218/2
در ساخت اين كليد، برنج به كار رفته و سپس طلاكوبى شده است و دسته كليد با نقوشى از ساقه هاى گياهى و اشكال هندسى زينت داده شده است، ولى دو قسمت پهناور آن، تنها با نقوش تزيين شده است. اين كليد نيز به نخستين خليفه عباسى در قاهره (مستنصر بالله) منسوب است.
نوشته ها: روى بدنه قسمت «الف» آن، آيه 96 و بخشى از آيه 97 سوره آل عمران ثبت شده و روى بدنه قسمت «ب» آن عبارت : «خلّد الله دولة الإمام بن الإمام المستنصر بالله أميرالمؤمنين» نوشته شده است و شايد اين آخرين كليدى باشد كه به نام او است و به «باب الرحمه» مربوط است و آن درى است در داخل كعبه كه از آن جا به بام كعبه راه دارد و در پشت ركن عراقى است.
ابن جبير در سفرنامه خويش از اين در سخن گفته است.(1)
تاريخ ساخت : 755 هجرى (1354م) زمان سلطان حسن بن محمد
درازا : 32 سانتى متر ـ شماره ثبت : 2219/2
اين كليد از جنس برنج است و روى آن طلاكوب گرديده و به طورى كه روى كليد ثبت شده، به زمان سلطان ناصر; ناصرالدين حسن مملوكى، در دوره دوّم حكومتش باز مى گردد و بخش هايى از كليد، به وسيله نوشته هايى پر شده است، در حالى كه بر روى تاريخ ساخت : 743 هجرى (1342م) زمان سلطان صالح عماد الدين اسماعيل
درازا : 34 سانتى متر ـ شماره ثبت : 2218/2
اين كليد از برنج ساخته شده و روى آن نقره كوب گرديده و آياتى از قرآن قسمت هاى عريض روى آن را پر كرده است; چنانكه در سطوح مكعبى كه در قسمت دسته آن مى باشد، نوشتارى وجود دارد و نيز نوشته هايى بر قسمت هاى مسطح حلقه كليد يافت مى شود و بر دو ضلع باريك آن، آية الكرسى ثبت شده است. بخش هاى باريك بدنه كليد هم با نقوشى تزيين يافته است و بر آن عبارتى ديده مى شود كه اين كليد را به «سلطان صالح عمادالدين اسماعيل» فرزند ملك ناصر مملوكى، نسبت مى دهد. در اين كليد پاره اى تعميرات به عمل آمده و يكى از دندانه هاى آن شكسته است. بر روى قسمت «الف» حلقه كليد آيه «نصر من الله و فتح قريب» و بر روى قسمت «ب» : «لااله الا الله، محمد رسول الله» نگارش يافته است.
نوشته ها: بر سطح «الف» بدنه عريض كليد، دو آيه 1 و 2 سوره فتح تا «ما تقدّم من ذنبك و ما تأخّر» آمده و بر روى «ب»، بخشى از آيه 97 سوره آل عمران است. بر سطح «الف» مكعب دسته كليد عبارت : «هذا مفتاح الكعبة المشرفة شرّفها الله» و بر سطح «ب» آن عبارت: «...السلطان الملك الصالح بن الملك الناصر، فى سنة ثلث...» ذكر شده است و تاريخ ساخت بر مكعب ياد شده چنين است : «و أربعين و سبعمائة هجرية نبويّة»
اين كليد داراى كيسه اى از ديباى سبز است كه با تارهاى نازك طلا، گل دوزى شده است و اندازه آن 18 12 سانتى متر مى باشد و نوشته هاى روى آن، كه با همان تارهاى زرّين نگاشته شده، به اين ترتيب مى باشد : «أمر بعمل هذا الكيس المبارك/ مولانا السلطان مراد» و در قسمت پايين آن : «أمر بتجديده مولانا/ حسين پاشا فى سنة 1045» سپس آيه : «أنّه من سليمان و انّه بسم الله الرحمن الرحيم» و بر روى ديگر كليد و بخشى از آيه 58 سوره نساء است كه بر قسمت ميانى دو طرف كيسه نگارش يافته است.
ديگر بخش هاى آن تزييناتى مانند نقش ساقه هاى گياهى وجود دارد. نوشته روى اين كليد درشت و خوانا است و در قسمت هاى طلاكارى هاى آن از بين رفته است.
نوشته ها: بر روى قسمت «الف» بدنه كليد، آيه 96 سوره آل عمران را; يعنى «اِنّ اوّل بيت» تا «فيه آيات بينات» مى خوانيم و بر روى قسمت «ب» آن، آيات 1 و 2 سوره فتح را تا «ليغفر لك الله ماتقدم من ذنبك و ماتأخّر» مشاهده مى كنيم و بر سه مكعب دسته كليد، بر روى الف آن، عبارت: «مما عمل لبيت الله... فى ايام مولانا السلطان حسن بن محمد الملك... لااله الاالله، محمد رسول الله، في سنة خمس و خمسين و سبعمائة» ثبت شده است.
بدنه كليد به مكعبى منتهى مى گردد كه بر چهار ضلع آن نوشته شده است : «ممّا عمل لبيت الله/ الحرام فى ايام/ مولانا السلطان الملك حسن بن محمد» و بر مكعب پس از آن «لااله/ الا الله محمد رسول/ الله فى سنة خمس/ و خمسين و سبعمائة» و بر مكعب سوم، كلماتى پراكنده از آيه 33 سوره توبه آمده است، ولى نوشته هاى روى حلقه كليد خوانا نيست، گرچه ما بر اين باوريم كه آن نوشته ها، آيه 59 سوره انعام مى باشد.
تاريخ ساخت : 795 هجرى، (1392م) زمان سلطان برقوق
درازا : 34 سانتى متر ـ شماره ثبت : 222/2
اين كليد از برنز ساخته شده و سپس منقوش و طلاكوب گرديده و به عصر «سلطان ظاهر سيف الدين برقوق» باز مى گردد. نوشته ها تمام بخش هاى كليد; يعنى بدنه و مكعب هاى دسته آن را فرا گرفته است و نقش و نگين ها و ساقه هاى گياهى بر قسمت هاى بيضى شكل و دسته كليد يافت مى شود و چنانكه ملاحظه مى گردد، دستگيره برنجىِ آن، بعد از ساخت كليد، به آن ضميمه شده است.
نوشته ها : بر دو روى پهناور آن، آياتى از قرآن خوانده مى شود، بر يك روى آن، آيه 96 سوره آل عمران: «انّ اول بيت وضع للناس للذى ببكة مباركاً و هدى للعالمين» و بر روى ديگرِ آن، قسمتى از آيه بعد از آن; يعنى آيه 97 سوره آل عمران آمده است، و بر يكى از دو ضلع كم عرض بدنه «انا فتحنا لك فتحاً مبيناً» و بر قسمت كم عرض ديگرى، ادامه آيه دوم از سوره «فتح» آمده است.
و بر چهار سطح مكعب هايى كه در انتهاى بدنه كليد است و دسته كليد را تشكيل مى دهد، عبارات زير توزيع شده است:
لااله الاّالله محمد رسول الله/ عزّالله مولانا/ السلطان ملك الظاهر أبى/ سعيد برقوق/ ارسله بالهدى/ و دين الحق/ الله كافى من/ توكّل عليه/ سنة خمس و/ تسعين و سبعمايه.
در دفتر موزه، در قسمت مربوط به اين كليد آمده است: اين كليد از قلعه ابى قير در مصر به موزه آورده شده است.
تاريخ ساخت : قرن 8 هجرى (14 ميلادى) در عصر سلطان سيف الدين
درازا : 28 سانتى متر ـ شماره ثبت : 25/21
كليدى است از برنز كه روى آن طلاكوب شده و خطوطى پهناورتر از ميزان معمول كه در راستى بدنه ]و عرض آن[ كشيده شده است. همچنين نوشته هايى مشابه بر روى مكعب هاى دسته كليد وجود دارد ولى دو شكل بيضى دسته، با ساقه هاى گياهى زينت گرديده و حلقه اين كليد گم شده است.
نوشته ها : بر قسمت «الف» روى بدنه كليد: اين آيه از سوره آل عمران را مى خوانيم : «ان اول بيت» تا «فيه آيات بينات» و بر قسمت «ب» بدنه آن، بقيه آيه تا «من استطاع اليه سبيلا» آمده است. چنانكه بر قاعده هاى دو مكعبى كه در دسته كليد است عبارت : «السطان الملك المظفر عزّ نصره» توزيع و تكرار شده است. نقوش روى دو منشور كروى شكل آن هم روشن مى باشد.
ـ احتمال مى رود ملك مظفر، همان سلطان سيف الدين مملوكى 747 ـ 783 هـ . ق. (1346ـ1387م) باشد ـ اين كليد داراى كسيه دراز و بلندى از پارچه سفيد است كه آن را گلدوزى هايى با گل هاى كوچك آراسته است.
تاريخ ساخت : 804 هجرى (1401ـ1402م) در زمان سلطان برقوق
درازا : 50 سانتى متر ـ شماره ثبت : 2228/2
قفلى است آهنى و طلاكوب كه تمام قسمت هاى آن با نوشته ها آراسته شده و به «سلطان ظاهر برقوق» منسوب گرديده است و بر روى بدنه استوانه اى شكل قفل و نيز بر روى ميله عمودى آن، خطوط مورّب طلاكوب و نقره كوب گرديده است. نوشتار روى آن تنها با طلا و خطوط پيرامون آن فقط با نقره تزيين گرديده است.
نوشته ها: نوشته هاى روى بدنه كليد در چند سطر است كه عبارتند از آيات زير : آية الكرسى، آيه 27 سوره فتح، 96 آل عمران، 73 انعام، سوره اخلاص، آيه 129 توبه و 116 سوره مؤمنون.
آيات ياد شده، به ترتيبى كه آورديم نيست، بلكه بر روى بدنه استوانه اى آن، در داخل، مستطيل هايى كنار هم، كه سازنده به دلخواه خود ترسيم كرده، نگاشته شده اند و بر يك روى مرآت قفل كه به صورت مسطح بوده و بر بدنه قفل متصل مى باشد، آية الكرسى و بر روى ديگرش : «الّلهمّ اغفر لعبدك مولانا السلطان الملك الناصر فرج بن عبدك المرحوم الملك الظاهر خادم بيت الله الشريف... عمل فى جمادي الأولى سنة أربع و ثمانمائة» و بر ميله عمودى قفل : «السلطان... الظاهر برقوق» ثبت گرديده است.
در سبك نگارش تاريخ اين قفل با سبك نگارش رايج زمان ساخت آن، به گونه اى درخور توجه ناهماهنگى به چشم مى خورد. ممكن است سبب آن اين باشد كه زمان ساخت آن جلوتر از زمان ثبت تاريخ بر آن بوده است.
تاريخ ساخت : قرن 9 هجرى (15 ميلادى)
درازا : 24 سانتى متر ـ شماره ثبت : 2277/2
اين كليد از جنس آهن است كه روى آن طلاكوبى و نقره كوبى شده است. بدنه كليدرا نوشته ها و نقوشى از ساقه هاى گياهان پر كرده ولى ديگر بخش هاى كليد با ساقه ها و برگ هاى گياهى و نقش و نگارهايى تزيين گرديده است و پاره اى از آن ها، با رز و سيم آراسته شده است. كليد اين قفل پيدا نشده و در قسمت برآمدگى انتهاى كليد، نوشته هايى است كه خواندن آن ها دشوار مى نمايد.
نوشته ها: بر روى بدنه پهن و مستطيل شكل آن، آياتى از قرآن ثبت شده، بر روى قسمت «الف» آن، آيات اوّل و دوم سوره فتح تا «ما تقدّم من» و بر روى قسمت «ب»، بقيه آيه دوم تا «صراطاً مستقيماً» نگارش يافته است.
اين كليد و كليدى كه در تصوير شماره 20 با مشخصات س. ط. ق : 2278/2 مى آيد، داراى كيسه اى از پارچه اى حرير سبز است به اندازه 48 16 سانتى متر و با تارهاى زرّين، گل دوزى شده است.
تاريخ ساخت : قرن 9 هجرى (15 ميلادى)
درازا : 5/34 سانتى متر ـ شماره ثبت : س.ط.ق : 2225/2
كليدى است كه از آهن ساخته شده و روى آن طلاكوب گرديده و دسته و سر كليد طلاكارى شده است. ساخت آن بى پيرايه و بسيار ساده است و از نظر شكل، تقريباً شبيه كليد تصوير شماره 5 ، داراى مشخصات 2224/2 مى باشد و به ويژه در قسمت حلقه كه دو سر آن در نقطه اتصالش به كليد، شكل سرهاى اژدها را نشان مى دهد.
نوشته ها: بر روى قسمت «الف» بدنه آن، آيه: «انا فتحنا» تا «و ينصرك الله نصراً عزيزاً» و بر قسمت «ب» آن : «انّ اول بيت» تا «فمن دخله كان آمناً» را مى خوانيم; چنانكه نوشته هايى بر دو روى حلقه آن وجود دارد كه خواندن آن ها دشوار است.
اين كليد داراى كسيه اى از حرير است كه با تارهاى طلايى گلدوزى شده و اندازه اش 42 26 سانتى متر مى باشد و در دفتر موزه نوشته شده كه «سلطان عبدالمجيد» دستور درست كردن اين كيسه را داده و «خديو عباس پاشا» آن را آورده است.
تاريخ ساخت : قرن 9 هجرى (15 ميلادى)
شماره ثبت : س.ط.ق : 2281/2
اين قفل و كليد از آهن ساخته شده و سپس طلاكوب گرديده و با شكل هاى هندسى و ساقه هاى گياهى تزيين شده است و از نوشته هاى روى آن برمى آيد كه براى باب توبه ساخته شده اند. بر روى يك بدنه كليد، با خط ثلث نوشته شده است : «هذا مفتاح الأبواب» و بر ديگر روى آن آمده : «افتح لنا خير الباب».
بر سر روى قفل و روى مربع هاى در دو رديف عبارت هاى زير نوشته شده است:
«هذا قفل/ باب التوبة/ فى داخل/
الكعبة/ الله قابل التواب/ و مفتح الأبواب
... / استغفر و تاب/ نصر من الله و فتح/
قريب و بشر/ المؤمنين/ يا محمد بجنة»
و به دنبال آن، آيه 13 سوره صف مى آيد و كلمات آيه در مربع ها توزيع مى شود به صورتى كه قرائت آن به سختى ممكن مى گردد.
تاريخ ساخت : قرن 9 هجرى (15 ميلادى)
درازا : 28 سانتى متر ـ شماره ثبت : 2278/2
كليدى است آهنى كه جز تزيينات اندكى بر دسته آن و نوشته هايى بر بدنه آن، يافت نمى شود.
نوشته ها: بر روى بدنه منشورى شكل آن نوشته شده است: «بسم الله الرحمن الرحيم، انّا فتحنا لك فتحاً مبيناً ليغفر لك الله ما تقدّم من ذنبك» و ادامه در روى ديگر آن مى باشد. بر روى مكعب دسته آن، كه در اطراف خود مى چرخد، عبارت : «له الملك» را مى خوانيم.
براى اين كليد، و كليد شماره 17 با مشخصات 2227/2، كيسه اى از حرير سبز در اندازه 48 16 وجود دارد كه با تارهاى زرّين گلدوزى شده است.
تاريخ ساخت : قرن 9 هجرى (15 ميلادى)
درازا : 30 سانتى متر ـ شماره ثبت : 2226/2
كليدى است از جنس آهن كه بدنه آن طلاكارى شده و بر آن نوشته هايى حك گرديد و با نقش و نگارهاى گياهى و گل ها تزيين گرديده است.
نوشته ها: چنانكه در تصوير آن مشخص است، بر بدنه مستطيل شكل كليد، قسمتى از آيه 59 سوره انعام ثبت شده و بر روى بقيه آيه و نيز آيه 97، سوره آل عمران تا «ولله على الناس حجّ البيت من استطاع اليه سبيلا» نوشته شده و بر روى حلقه كليد، عبارت : «الملك لله» وجود دارد.
تاريخ ساخت : قرن 9 هجرى (15 ميلادى)
درازا : 35 سانتى متر ـ شماره ثبت : 2289/2
كليدى است آهنى و بدنه آن خالى از نوشتار و نقش و نگار مى باشد و تنها بر حلقه و قسمتى كه حلقه به آن متصل است نقوش و شيارهايى يافت مى شود.