لطفا منتظر باشید ...
3 ـ عصر عثمانى
جنس آن از آهن بوده و روى آن طلاكوب شده است. هر دو روى آن، داراى تزيينات گياهى مى باشد و به شكل بادبزن هايى است كه از برگ درخت خرما ساخته مى شود و داخل قفل خالى است. قسمت هاى سه گانه سطح آن را نوشته هايى به خط ثُلث فرا گرفته و طلاكوبى شده است. كليد آن در اين زمان موجود نيست.نوشته ها : بر روى بدنه قسمت «الفِ» آن: «بسم الله الرّحمن الرّحيم، فيه آيات بينات مقام ابراهيم و من دخله كان آمناً» نوشته شده و بر قسمت مربع سمت راست ميله آن اين نوشته را مى خوانيم: «تاريخ في اواخر ربيع الأوّل سنة خمس عشرة و تسعمائة» و بر مربّع سمت چپ: «اَلّلهمّ افتح لنا أبواب رحمتك بمحمّد و حرمه».
بر روى بدنه قسمت «ب» عبارت: «بسم الله الرّحمن الرّحيم، الله مفتّح الأبواب، افتح علينا أبواب الخيرات» آمده و بر مربع نخست بالاى بدنه، اين عبارت ديده مى شود: «عمل داود بن عبدالودود، اسكنه الله في المقام المحمود» و در مربّع دوم مى خوانيم: «من عبيد السلطان الروم، السلطان بايزيد بن محمد خان» و بر قسمت پايين قفل اين عبارت را مى خوانيم : «لا اله الا الله محمّد رسول الله».
چنانكه ملاحظه مى شود، نوشته ها به خطى آراسته و خوانا است و تاريخ روى ساخت قفل پيش از فتح مصر به وسيله عثمانيان مى باشد.
اين قفل ازآهن است و ازنظر شكل هندسى وسبك ساخت شبيه قفل قبلى مى باشد.
نوشته ها : بر روى دو مربع متصل به بدنه كليد، نوشته هايى است كه بر روى «الفِ» آن مى خوانيم : «عمل داود بن عبدالودود يسّره الله المقام المحمود» و بر مربع مقابل آن مى خوانيم : «من عبيد سلطان الروم، السلطان بايزيد بن محمد خان» و نوشته بدنه قفل عبارت است از : «بسم الله الرحمن الرحيم، افتح اقفال قلوبنا بيتك المحترم».
و بر روى قسمت «ب» مربع نخست آمده است: «تاريخ في اواخر ربيع الأول، سنة
خمس عشر و تسعمائة» و نيز بر روى ديگر مربع دوّم آمده: «اَللّهمّ افتح لنا أبواب رحمتك بمحمّد و حرمه» و بر بدنه مستطيلِ آن سوى قفل، عبارتِ «بسم الله الرحمن الرحيم، يا مفتح أبواب الجود والكرم» و بر قسمت پايين آن : «لا اله الاّ الله، محمد رسول الله» نوشته شده است.
به خوبى مشاهده مى شود كه در اين قفل تا چه حد به استحكام و كيفيت ساخت آن عنايت شده است و احتمال مى رود كه اين قفل نيز براى «باب الرحمه» (باب التوبه) كه در داخل كعبه است، ساخته شده باشد.
قفلى است با پوشش نقره و روكش طلا و خالى از هرگونه تزيينات، جز بخشى از آن، كه به مرآت شهرت دارد و گنبدى شكل است و بر فراز آن چيزى شبيه كنگره است، نوشته اى روى مرآت، در هشت سطر متوالى با اين عبارت ديده مى شود :
«هذا قفل باب بيت الله الملك المنّان، وضعه المعتصم بغفرانه يوم الميزان، سلطان سليمان خان ابن سلطان سليم خان، برجاء القبول بخدمته والوصول الى مغفرته في سنة ثلث و سبعين و تسعمائة»
چنانكه ملاحظه مى شود، بدنه اصلىِ قفل، از قطعه هاى هشتگانه آهن ساخته شده و روى آن با روكشى از طلا به عرض 3 ميلى متر پوشيده شده است، ولى كليد آن را از نقره ساخته اند و روى آن آب طلا است. دسته كليد مخروطى شكل مى باشد كه دور محور خود مى چرخد و سرِ كليد داراى چهار بخش نگين مانند است كه كار باز و بستن قفل را انجام مى دهد.
قفلى آهنى با روكشى از نقره، آب طلاكارى شده و داراى نقوش است. مرآت آن را با كنگره ها و نوشته هايى در چند سطر آراسته اند، ولى ديگر بخش هاى آن فاقد هرگونه نوشته است.
نوشته ها : بر مرآتِ قفل، اين نوشته ها به چشم مى خورد :
«هذا قفل باب بيت الله الملك المنّان وضعه المعتصم بغفرانه يوم الميزان سلطان سليم خان بن سلطان سليمان خان برجاء القبول بخدمته و شرف الوصول الى مغفرته في غرّة ذي الحجة سنة ثمان و سبعين و تسعمائة».
اين قفل داراى كيسه اى ابريشمى است كه با تارهاى زرّين گل دوزى شده و اندازه اش 52/23 سانتى متر مى باشد.
اين قفل از نقره ساخته شد و روى آن را آب طلا داده اند. تزيينات اين قفل، عبارت است از مرآت و جبهه آن، و نوشته هاى روى آن، مربوط به نام سلطان و تاريخ ساختِ قفل هم در اين دو قسمت ديده مى شود.
نوشته ها : بر مرآت قفل، اين عبارات را به خط تعليق مى خوانيم :
«يا الله يا مفتح الأبواب. هذا قفل باب بيت الله وضعه المعتصم بغفرانه يوم الميزان مراد خان بن السلطان سليم خان بن سليمان خان بن السلطان سليم خان رجاء القبول بخدمته والوصول الى مغفرته»
بر ديگر روى آن، اين عبارت نوشته شده است : «في شهر محرم الحرام سنة ستة و تسعين و تسعمائة».
قفلى است كه آثار روى آن نشان مى دهد با طلا است و تاريخ دقيق ساخت آن مشخص نيست و نيز تزييناتى روى آن يافت نمى شود. نوشته هاى كنار بدنه آن هم خوانا نيست و مى توان تاريخ آن را مربوط به قرن ده يا يازده هـ . دانست.
زيبايى ساخت و ظرافت اين قفل و كليد به گونه اى است كه بيننده، در آغازين نگاه، به آن پى مبرد; زيرا در ساخت هر دو، از سبك بى سابقه اى بهره گرفته شده و نوشته هايى كه زينت بخش آن گرديده و نيز تزيينات گياهى آن به صورت روشن و مشخص نمايان است و حتى سطوحى كه در آن براى نوشتن درنظر گرفته شده، به گونه اى طراحى گرديده كه نشانه دقت و عنايت فراوانى است كه درباره اين قفل به عمل آمده است. و به سازنده آن فرصت كافى داده اند تا بتواند چنين ارمغان پيشرفته اى را خلق كند.
بدنه كليد از هشت بخش تشكيل شده و درازاى آن به 30 سانتى متر مى رسد. در امتداد بدنه قفل، دو برآمدگى مدوّر، به شكل نگين هاى به هم پيوسته، قرار دارد كه كليد هنگام عبور از اولى بايد به سمت راست و از دومى به سمت چپ بچرخد (و بدين ترتيب كار باز و بسته شدن قفل صورت مى گيرد) و بدنه قفل، از دو سوى آن، دو برآمدگى هم چنان ادامه مى يابد تا اين كه از يك سو به قسمت مرآت، كه ميله عمودى قفل به آن منتهى مى شود، اتصال مى يابد و از سوى ديگر به قطعه اى كه آن را به ميله عمودى پيوند مى دهد. سطح قسمت هاى مختلف قفل به شكل هاى فشنكى، خطوط مستقيم و زاويه دار فرصت و زمينه مناسبى براى خطاط فراهم ساخته تا بر آن ها، با خط زيباى ثُلث بنگارد و با بسيارى از آيات قرآن، عبارات دعا و تزيينات آن را بيارايد و در حاشيه آن ها از نام و نسب سلطان، اسم سازنده و تاريخ ساخت آن ياد كند.
نوشته ها : بر روى قسمت «الفِ» بدنه عبارت : «بسم الله الرحمن الرحيم» آمده، سپس آيه نخستين سوره فتح و بخشى از دومين آيه آن و بر ضلع بعد از آن : «سوره قريش» و بر قسمت تزيين كه به بدنه كليد متصل مى باشد: «يا مفتح الأبواب» و بر قطعه رابط بين بدنه و ميله عمودى، آيه: «ومن دخله كان آمناً» و بر تاج مرآت : «لا اله الاّ الله» و بر حاشيه آن : «سوره اخلاص» و در وسط : «هذا انشاء السلطان السلطان الأعظم و خاقان الأكرم، سلطان البرّين والبحرين، خادم الحرمين الشريفين السلطان بن السلطان السلطان مراد خان بن سليم خان بن سليم خان بن سليم خان بن بايزيد خان بن محمد خان» و بر پايه مرآت: «تاريخ سنة اثنى و الف» و بر ميله عمودى قفل در داخل شكل فشنگى : «يا الله، محمد، ابوبكر، عمر، عثمان، على، حسن، حسين، عن بقية أصحاب» نوشته شده است.
و بر روى قسمت «ب» بدنه اين قفل، نوشته هاى ديگرى يافت مى شود، بر قسمت تزيينى پيوسته به بدنه : «افتح علينا خير الباب» كه ادامه عبارت ديگر روى آن مى باشد و بر بالاى آن شكل بادبزن كوچكى از برگ نخل قرار دارد كه در داخل آن، لفظ جلاله «يا الله» نگارش يافته است.
اما بر قسمت هاى چند ضلعى بدنه قفل، بر ضلع سمت راست آن عبارت : «لا اله الاّ الله» و بر ضلع ميانى: «لا اله الاّ الله، اسماعيل ذبيح الله» و بر ضلع سمت چپ عبارت: «ابراهيم خليل الله» ثبت شده است.
بر قسمت رابط ميان قفل و ميله عمودى آن : «ولله على الناس حج البيت» ثبت شده و بر روى قسمت «ب» مرآت، در داخل شكل بادبزن ياد شده : دنباله نسب سلطان آمده «بن مراد خان بن بايزيد خان بن مراد خان بن اورخان بن عثمان عليهم الرحمة والغفران آمين يارب العالمين» و بر قسمت بالاى مرآت، مى خوانيم : «عمل محمد بن عماد» و بر روى قسمت الف گنبدى شكل كه در محل اتصال ميله عمودى و مرآت ديده مى شود.
«تارخى سنة اثني والف» و بر روى ديگر: وقع بمقام قسطنطنيه» ذكر شده است.
كليد ويژه اين قفل از جنس نقره ساخته شده و با طلا روكش شده است و بر بدنه آن با خط محقّق(2) و ثلث نگاشته شده و بر دسته و سركليد، اشكال تزيينى ديده مى شود. دسته كليد به شكل گلابى ساخته شده كه دو شكل كروى بالاى آن قرار دارد كه در فاصله ميان آن قطعه اى مستطيل شكل مشبّك واقع است. قسمت بالاى كليد به شكل بادبزنى مشبّك است و هر قسمت آن برگ زيبانى گياهى را نشان مى دهد.
نوشته هاى رويش با كلمه «يا فتاح» در حاشيه آن آغاز مى شود و در قسمت ميانى اش «يا رزاق» مى باشد و روى بدنه كليد، داخل شِكل فشنگى «لا اله الا الله» را مى خوانيم و سپس «قال الله تعالى ان الله يأمركم أن تؤدوا الأمانات الى اهلها و اذا حكمتم بين الناس ان تحكموا بالعدل» و بر كليد و نيز در نقطه اتصال بدنه كليد به دسته آن، نام سازنده : «محمد بن عماد» ثبت شده است.
كليد داراى كيسه اى به اندازه 4716 سانتى متر مى باشد كه بر آن اين عبارات نوشته شده است : «امر بعمل هذا الكيس المبارك مولانا السلطان مراد» و در پايين اين نوشته اين جملات را مى خوانيم : «امر بعمل هذا الكيس المبارك مولانا الوزير الخليل» و سپس بخشى از آيه 58 سوره نساء ذكر شده است.
اين قفل و كليد از جنس نقره مى باشد و يكى از دو پل ارتباطى قفل موجود نيست است و بر روى اين قفل و كليد، نوشته هايى به خط ثلث و تعليق(3) و نيز تزييناتى گياهى و اَشكالى به صورت بادبزن هايى كه از برگ نخل مى سازند، ديده مى شود كه آب طلا كارى شده است و وزن هردو با هم 3271 درهم است.
نوشته ها : بر روى پل ارتباطى ياد شده اين عبارت را مى خوانيم : «لا اله الا الله محمد رسول الله» و بر يكى سوى بدنه كليد «قفل باب روضة حبيب الله تعالى اثر مصطفى آغا بواب درگاه عالى سر محضران مصر ناظر حاصكى سلطان تابع غضنفر آغا(ى) باب السعادت سلطان مراد خان عز نصره».
و بر روى ديگر بدنه آن، در سمت راست آن آمده: «عمل في ثاني سنة بعد الألف» و بر سمت چپ آن نوشته شده : «3271 درهم» و روى كليد: «بسم الله يا فتاح» ثبت شده است.
از اين نوشته به دست مى آيد كه اين قفل و كليد، براى در حجره شريفه پيامبر خدا(صلى الله عليه وآله) در مدينه منوره، در زمان سلطان مراد سوم (982-1003 هـ .، 1564-1595 ميلادى) ساخته شده و «مصطفى آغا» به ساخت آن اقدام كرده است.
اين قفل و كليد از نقره ساخته شده و سپس طلاكوب گرديده و روى آن ها نقوشى از ساقه گياهان و تصاوير بادبزن هاى بافته از برگ هاى نخل و نوشته هايى به خط ثلث وجود دارد و يكى از دو پل ارتباطى قفل موجود نمى باشد.
كليد داراى شش دندانه است و وزن آن بر روى آن نوشته شده : 3260 درهم و از عبارات روى آن معلوم مى شود كه آن دو براى در كعبه نيست، بلكه اختصاص به در حجره شريفه پيامبر(صلى الله عليه وآله) در مدينه منوره دارد.
نوشته ها : بر بدنه قفل اين عبارات را مى خوانيم : «قفل باب اندرون حبيب الله» و سپس پُل ارتباطى از روى بدنه گذشته و بر روى آن نوشته شده : «لااله الا الله، محمد رسول الله» و سپس نوشته ها بر روى بدنه قفل در دو سطر ادامه مى يابد : «اثر مصطفى اغاى مستحفظان قلعه مصر ناظر مرحوم خاصكى سلطان تابع آغاى باب سعادت غضنفر (أ)غا» و چنين برمى آيد كه بر انتهاى بدنه آن قطعه اى افزوده شده و روى آن نوشته شده : «سلطان محمد (كلمه بعد از آن مشخص نيست) و بر روى كليد عبارت «بسم الله يا فتاح» نگارش يافته است.
اين قفل از نقره است و روى آن با طلاب روكش شده است و از هشت قطعه تشكيل شده. بدنه آن را برگ هاى گياهى و گل هاى ظريف زينت بخشيده است. چنانچه نقوشى بر روى يك طرف مرآت و نيز بريك روى قطعه افزوده به پهلوى بدنه قفل يافت مى شود.
نوشته ها : روى مرآت خطوطى نزديك به خط ثلث ديده مى شود كه عبارت اند از:
«يا الله
فخار سلطان السلاطين الذي جلبه في العليا قد كان المدا لا ازال سلطاناً مليكاً ابداً مفني العدى، خليفة المختار خير الخلق، ازكى المرسلين احمدا فخاره قداقتضى تجديده قفلاً لبيت...
فتم قفلا فائقاً تاريخه القفل للبيت الحرام مجدداً».
و بر آن قطعه افزوده (جبهه) دو بيت شعر تركى به خط تعليق ديده مى شود:
«حضرت سلطان محمد ظل حق باب الله پابدر يلوب بر كليد
غيبدن هاتف ديدى تاريخيني صار قفل باب بيت الله جديد
اين دو بيت شعر، با حساب ابجد تاريخ ساخت قفل را مشخص ساخته و ترجمه آن اين است:
جناب سلطان محمد سايه حق دستور ساختن قفلى رابراى خانه خداداد
هاتف غيب تاريخ آن را چنين اعلام كرد قفل درِ بيت الله نو گرديد
«القفل للبيت الحرام مجددا» كه به حساب ابجد 1008 هجرى مى شود.
اين قفل از نقره است و با طلا روكش شده و از هشت قطعه تشكيل شده است و روى سه ضلع بدنه آن و نيز يك روى مرآت و يك روى قسمت افزوده بدنه (جبهه) را خطوطى به خط نزديك به ثلث پر كرده است ولى بر يك ضلع روى ديگر بدنه آن تزيينات گياهى پيچ دار وجود دارد.
نوشته ها : بر روى مرآت قفل : بسم الله الرحمن الرحيم و آية الكرسى از آيات سوره بقره و بر بدنه قفل نيز آيه 125 سوره بقره از: «و اذ جعلنا البيت مثابة للناس ـ تا ـ مقام ابراهيم مصلى» و بر عروسه قفل اين قسمت از آيه 26 سوره بقره : «بالله واليوم الآخر» را مى خوانيم و بر باريكه كنار بدنه نوشته است : «أمر بعمل هذا القفل المبارك السلطان الأعظم الخاقان الأكرم الأفخم ملك البرين والبحرين خادم الحرمين الأكرمين السلطان احمدبن السلطان محمد خلدالله ملكه و أدام نصره سنه 1013»
اين قفل از طلا ساخته شده و از دو قسمت عمودى و بدنه تشكيل شده و داراى كليد مى باشد روى دو پل ارتباطى را نوشته هايى به خط ثلث وجود دارد و خالى از هرگونه تزيينات مى باشد كليد داراى پنج دندانه و سوراخى در دسته آن وجود دارد كه زنجيرى به آن بسته شده است.
نوشته ها : بر روى دو قسمت عمودى چنين آمده است : «خادم الحرمين سلطان احمدخان ابن سلطان محمدخان» و تاريخ ساخت آن بر روى قفل آمده است : 1022 هجرى، وزن قفل 5000 درهم مى باشد كه بر روى يكى از پل ها حك شده است.
اين قفل از آهن است و نوشته هاى رويش با خط ثلث و نسخ مى باشد و طلاكوب و نقره كوب گرديده و قسمت هاى مسطح آن هم با طلا روكش شده است، بر قسمت هاى دهگانه بدنه، بر كمربند ارتباطى، بر دو روى مرآت، بر قسمت مدخل كليد و نيز بر سطوح كليد نقوش تزيينى وجود دارد، چنانچه بر كمربند ارتباطى و ميله عمودى قفل هم تزيينات و نقوش گياهى و برگ هاى طلاكوب يافت مى شود.
نوشته ها : بر يك روى بدنه قفل : بسم الله الرحمن الرحيم و آيات اناسه و 27 تا 29 سوره فتح تا «مغفرة و اجراً عظيماً» را مى خوانيم و در ادامه «بسم الله الرحمن الرحيم و سوره اخلاص آمده و پس از آن:
«و خصوصاً على علي... و على علي و على ساير العشرة المبشرة و ملة... والأئمة المجتهدين والأولياء المقربين و سلم تسليما كثيرا وارحم امة محمد اجمعين»
و بر يك روى مرآت مى خوانيم : بسم الله الرحمن الرحيم و قسمتى از فاتحة الكتاب (سوره حمد) را و بر سر طاقى شكل بدنه قفل ادامه سوره فاتحه را. چنانچه بر عروسه مرآت لفظ جلاله «الله» و بر روى ديگرش كلمه «محمد» و زير آن كه خود مرآت است «آية الكرسى و صدق الله العظيم» آمده است و بر حلقه دور عمود قفل : «يا فتاح، يا قيوم، يا حى» را مى خوانيم. همان گونه كه بر كمربند ارتباطى اين قسمت نوشته : «اللهم يا خالق الأرواح والاشباح أعن عبدك خادم الحرمين المحترمين السلطان احمد خان بن محمد خان بالعدل والصلاح وافتح له ابواب الفتح والنجاح بمفتاح الفوز والفلاح. عمل عام ثلث و عشرين والف».
و بر يك روى بدنه كليد داخل يك مستطيل آمده است : «قال الله تعالى : ان الله يأمركم ان تؤدوا الأمانات الى اهلها صدق الله العظيم» و بر روى ديگر آن : «اللهم مفتح الابواب افتح علينا خير الباب».
اين قفل از آهن ساخته و طلاكوب گرديده است و با نوشته هايى به خط ثلث سه روى بدنه و كمربندى كه بدنه را به ميله عمودى پيوند مى دهد، زينت داده است و در سمت راست كمربند، مرآت قفل قرار دارد كه نقوش گياهى در آن حك گرديده و بخش هاى برجسته آن نقوش طلاكارى شده است.
باز كردن قفل از يك طرق بدنه قفل به روشى جديد كه در قفل هاى سابق وجود
نداشت، صورت مى گيرد، بدين ترتيب كه با ورود كليد به سوراخى كه به همين منظور در آن تعبيه شده است، دو چنگك آن كه در دو طرف بدنه ديده مى شود، حركت مى كند و به دنبال آن كار مورد; يعنى گشودن يا بستن قفل انجام مى پذيرد.
نوشته ها : در بخش هاى مختلف بدنه قفل اين نوشته ها را به طور واضح مى خوانيم : «بسم الله الرحمن الرحيم، آيه اول و دوم سوره فتح تا ـ «نصرا عزيزاً» سپس قسمتى از آيه 27 همان سوره تا «محلقين رءوسكم و مقصرين» و بعد بخشى از آيه 29 آن سوره : «محمد رسول الله والذين معه...» تا «من أثر السجود» و سرانجام «صدق الله العظيم»
و بر دو ضلع قسمت مربوط به باز و بستن قفل اين چنين مى خوانيم، نخست در سطر پايين : «اللهم يا فتاح يا خالق الأرواح والأشباح أعن عبدك خادم الحرمين المحترمين السلطان احمد خان ابن السلطان» در سطر بالاى آن : «محمد خان بالعدل والصلاح وافتح له ابواب الفتح والنجاح بمفتاح الفوز والفلاح» و بر كمربند ارتباطى : «ادامه آيات ياد شده سوره فتح و صدق الله العظيم و بر قسمت فوقانى ميله عمودى، داخل شكل ويژه هندسى»: «يا فتاح» و بر روى ديگر ميله، پشت قسمتى كه «صدق الله العظيم» آمده بود، عبارت : «عمل عام ثلث» و در كنار آن كه در تصوير مشخص نيست «و عشرين والف» نوشته شده است.
قفلى است از آهن كه طلاكوب و نقره كوب شده و دو سوى ميله عمودى و دو پلا ارتباطى آن با نقوش گياهى و تصوير بادبزن هايى از برگ نخل تزيين گرديده است و بريك طرف بدنه آن نقش و نگار ديده مى شود و در بخش هاى خالى از نقوش آن، به
طلاكارى بسنده شده است. كليد اين قفل شبيه كف دست و انگشتان مى باشد كه با طلا پوشش داده شده است.
نوشته ها : بر بدنه كليد اين عبارات را مى خوانيم : «السلطان احمد خان بن سلطان محمد خان بالعدل والصلاح وافتح له ابواب الفتح والنجاح بمفتاح الفوز والفلاح»
اين قفل داراى كيسه اى از ديباى سبز گل دوزى شده اى است به اندازه 5018 سانتى متر و روى آن اين عبارات نوشته شده است : «أمر بعمل هذا الكيس المبارك مولانا السلطان مرادخان فى سنة 1053، امر بعمل هذا الكيس الجديد الوزير بيرام پاشا(4) امت سعادته» چنانچه روى كيسه قسمتى از آيه 58 سوره نساء وجود دارد.
اين قفل با نقره پوشش داده شده و سپس روى او طلاكارى گرديده و از تزيينات اضافى مانند مرآت و جبهه برخوردار نمى باشد، نوشته هاى روى اشكال هشتگانه بدنه آن، و نيز روى كمربند ارتباطى اش به خط ثلث مى باشد كه پاره اى از آن ها را چند بيت شعر تشكيل مى دهد و نيز نوشته هايى بر آن وجود دارد كه به ساخت قفل در زمان سلطان مراد چهارم و به تاريخ آن در سال 1039 هجرى اشاره دارد.
نوشته ها : بر روى بدنه كليد اشعار و سست و ضعيفى به زبان عربى وجود دارد كه به ترتيب آمده است:
(لله أعلى شأن من قد حمى) (عباده عن جور اهل العناد) (مقصده نيل الرضى دائما) (يرجو العطايا من كريم جواد) (الحمد لله الذي خصه) (من بين...)
(كل أمرئ من فضله شاكر) (يدعو بخير عن صميم الفؤاد) (أهدى الى البيت العتيق العلى) (قفلا به نرجوا فتوح البلاد) (قفل مبارك بقربه الى الله سبحانه خادم الحرمين الشريفين السلطان)
و بر دو كمربند ارتباطى نوشته شده است : «مراد خان ابن المرحوم السلطان احمد خان خلد الله تعالى دولته و سلطنته في تاريخ تسعة و ثلثين والف من هجرة النبوية الله محمد ابوبكر عمر عثمان على حسن حسين رضوان الله سبحانه و تعالى عليهم و على ساير أصحاب رسول الله صلى الله تعالى عليه و سلم والتابعين اجمعين هو الفتاح»
اين قفل و كليد از جنس نقره است كه زراندود گرديده و بدنه آن شش ضلعى است و نوشته هاى رويش به وسيله سيارهايى نشان داده شده و با رنگ سياه رنگ آميزى و نمايان گرديده است و روى آن نيز توقيع(5) مخصوص سلطان ابراهيم وجود دارد.
نوشته ها : نوشته هاى روى بدنه قفل داخل شكل هاى منشورى قرار گرفته و بدنه آن شش پهلو است و اين نوشته ها به ترتيب زير مى باشد:
«لا اله الا الله محمد رسول الله جدد هذا القفل المبارك برسم البيت الشريف مولانا السلطان الاعظم والخاقان الافخم مولانا السلطان ابراهيم خان خلد الله ملكه الى انتهاء الدوران» سپس نوشته هاى ديگرى آمده كه در ميان آن ها تاريخ ساخت قفل وجود دارد : «في سنة ستة و خمسين و الف»
نوشته هايى نيز روى كليد وجو دارد كه عبارت است از: «بسم الله الرحمن الرحيم» و «نصر من الله و فتح قريب» و بشر المؤمنين يامحمد»
قفل داراى كيسه اى از ديباى سبز است به اندازه 4315 سانتى متر و روى آن نوشتارى است بر روى طرف الف، در قسمت بالا : «امر بعمل هذا الكيس المبارك» و در وسط آيه «انه من سليمان و انه بسم الله الرحمن الرحيم» و در قسمت پايين آن «جدد هذا الكيس المبارك» نوشته شده و بر روى طرف ب، در قسمت بالا: «مولانا السلطان ابراهيم» و در قسمت ميانى : «ان الله يأمركم أن تؤدوا الأمانات إلى أهلها» ـ آيه 58 از سوره نساء ـ و در قسمت پايين: «مولا الوزير مقصود پاشا في سنة 1053»
قفل از يك قطعه چوبى ساخته شده كه روى آن نوشته هايى طلاكوب وجود دارد و پيرامون آن نوشتار تزيينات ساده ديده مى شود.
كليد نيز از قطعه چوبى خالى از هرگونه نوشتار و تزيينات مى باشد.
نوشته ها : روى بدنه قفل عبارات زير را در داخل اشكال مرصع كارى شده از چپ به راست به صورتى كه در جدول زير آمده است مى خوانيم:
يا فتاح مفتاح باب الله طه المرتجى سنة 1287 سلطاننا عبدالعزيز التجا ليفوز بالآمال والآراب وغدا لسان مقاله متمثلا بحر الكارم ملجأ الطلاب 15ربيع الآخر اذ كان خادم هذه الاعتاب ان الوسائل للملوك ببابهم ووسيلتي العظمى بهذا الباب
مفتاح باب الله طه المرتجى بحر المكارم ملجأ الطلاب
سلطاننا عبدالعزيز التجا ليفوز بالآمال والآراب
وغدا لسان مقاله متمثلا إذ كان خادم هذه الاعتاب
إن الوسائل للملوك ببابهم ووسيلتي العظمى بهذا الباب
بر روى ديگر آن مى خوانيم : «لا اله الا الله» و «محمد رسول الله»
اين كليد از آهن آب طلا كارى شده مى باشد و از هرگونه نوشته و تزيينات خالى است سر كليد كه كار بازگشايى را به عهده دارد، حلزونى شكل مى باشد و بدين ترتيب از با ديگر كليدهاى گذشته تفاوت دارد و قسمت دسته كليد به صورت منشور چند پهلو مى باشد.
جنس اين كليد آهن مرصّع كارى شده است، از نوشتار و تزيينات تهى است و سر كليد (كه كار بازگشايى قفل را انجام مى دهد) داراى چهار دندانه مى باشد، قسمت بالاى دسته كه حلقه اى به آن متصل است به شكل كروى است و به دور محور خود مى چرخد.
حلقه كليد قرار دارد.
تاريخ تقريبى ساخت : قرن 13 هـ . (19 م)، درازا : 35 سانتى متر
شماره ثبت : 2221/2
اين كليد از آهن ساخته شده و دسته آن كه به شكل گلابى وارونه مى باشد و زراندود گرديده و در قسمت پايين و بالاى آن دو شكل كروى وجود دارد و به آن دستگيره اى پيوسته است و از هرگونه نوشته و نقوش تزيينى تهى است و مانند كليد سابق داراى چهار دندانه مى باشد.
تاريخ تقريبى ساخت : قرن 13 هـ . (19 م)، درازا : 28 سانتى متر
شماره ثبت : 2223/2
اين كليد از آهن ساخته شد و در قسمت دسته زراندود گرديده و دسته آن به دور خود مى چرخد، سر كليد گلابى شكل چند پهلو است و حلقه اى به آن پيوسته است. و در انتهاى بدنه كليد، چهار دندانه وجود دارد. و بر روى بدنه آثار نقوش و نيز شيارهايى يافت مى شود.
درازا : 34 سانتى متر، شماره ثبت : 2231/2
اين كليد از نقره و يا از آهن مى باشد و با لايه اى از طلا پوشش داده شده و از هرگونه نوشتار و تزيينات خالى است. دسته كليد چند پهلو و سر آن با وجود گردى چند پهلو مى باشد و جاى دستگيره اى به آن پيوسته است كه ممكن است براى اتصال حلقه اى به آن بوده است و در انتهاى آن چهار دندانه وجود دارد. اين كليد شبيه به يك عصا است.
تاريخ تقريبى ساخت : قرن 13 هـ . (19 م)، درازا : 38 سانتى متر
شماره ثبت : 2268/6
اين كليد از نقره ساخته شده و دسته آن كه چند ضلعى است طلاكارى شده و قسمت بالاى آن كه به شكل بيضى چند پهلو مى باشد، متحرك است، از نوشته و تزيينات خالى است و در قسمت مربوط به بازگشايى قفل، نيز چهار دندانه قرار دارد.
تاريخ تقريبى ساخت : قرن 13 هجرى (19 م)
كليدى است از نقره، داراى بدنه استوانه اى شكل و بدون هرگونه تزيين، دسته كليد چند پهلو و روى يكى از پهلوها «بسم الله الرحمن الرحيم» به صورت نسبتاً كم رنگ نگارش يافته و سر آن داراى چهار دندانه است.
تاريخ تقريبى ساخت : قرن 13 هجرى (19 م)، درازا : 5/34 سانتى متر
شماره ثبت : 2270/2
كليدى است ازنقره كه ازهشت قطعه تشكيل شده وحلقه هايى آن هارابه هم پيوندداده است وحلقه اى كه براى آويختن آن درآن كار گذاشته شده است به شكل بادبزن مى باشد. نوشته و تزييناتى در آن نيست و به سبك كليدهاى گذشته داراى چهار دندانه است.
تاريخ تقريبى ساخت : قرن 13 هجرى (19 م)، درازا : 36 سانتى متر
شماره ثبت : 2271/2
اين كليد از نقره است كه روكشى از طلا به آن داده شده و دسته آن با بدنه هم شكل و در يك راسته قرار گرفته و در قسمت سر شبيه گلابى وارونه ميان تهى است و با نقوش گياهى تزيين گرديده و بدين ترتيب با ديگر كليد تفاوت پيدا كرده است و بر روى ديگرش «بسم الله الرحمن الرحيم» نگارش شده است.
تاريخ تقريبى ساخت : قرن 13 هجرى (19 م)، درازا : 38 سانتى متر
شماره ثبت : 2272/2
جنس آن نقره و به شكل كليد قبلى است و با نقوشى از ساقه ها و برگ ها و گل هاى گياهى تزيين گرديده و در انتهاى آن چهار دندانه ]براى گشودن قفل[ وجود دارد، بريك رويش : «بسم الله الرحمن الرحيم» و بر ديگر روى آن: آيه نخست سوره «فتح» نوشته شده است.
كليدهاى پنجگانه اخير (46 تا 50) داخل كيسه سبزى كه با رشته هاى زرّين گلدوزى شده قرار دارند. اندازه اين كيسه 56/24 سانتى متر مى باشد.
بر بخش فوقانى آن نوشته شده : «امر بعمل هذا الكيس المبارك مولانا السلطان محمد خان بن مصطفى» و بر قسمت ميانى آيه 58 سوره «نساء» و بر قسمت پايين كيسه : «جدد هذا الكيس المبارك مولانا الوزير الاعظم راغب محمد پاشا في سنة 1161»نگارش يافته است.
درازا : 36 سانتى متر ـ شماره ثبت : 2279/2
كليد از جنس نقره است كه روى آن طلاكارى شده و دسته آن به شكل گلابى مستطيل مى باشد كه در قسمت سر مدوّر و كروى است و حلقه اى براى آويختن به آن پيوسته است.
بدنه كليد طولانى و نوشته هايى دو روى آن را زينت بخشيده و در انتهاى آن دندانه هاى چهارگانه كليد قرار دارد، دسته كليد نيز داراى نوشتارى است.
نوشته ها: بر روى قسمت ميانى كليد كه دسته را به بدنه پيوند مى دهد، بر يك سوى آن : «يا وهاب» و بر سوى ديگر : «يا فتاح» نگارش يافته و بر يك روى بدنه : «اللهم يا مفتح الابواب افتح علينا خير الباب» و بر روى ديگرش : «قال الله تعالى :... ان الله يأمركم أن تؤدّوا الأمانات الى اهلها صدق الله العظيم»(6) نوشته شده است.
تاريخ تقريبى ساخت : قرن 13 هجرى (19 م) ـ درازا / : 37 سانتى متر
شماره ثبت : 6/21
جنس آن از نقره، داراى بدنه اى استوانه اى شكل و دسته آن به شكل گلابى مستطيل مى باشد كه با شيارهايى در امتداد آن تزيين يافته است و چهار دندانه در انتهاى آن وجود دارد و روى هم رفته تقريباً شبيه به كليد شماره 47 مى باشد.
اين كليد داخل كيسه اى قرار دارد كه روى آن نوشته شده : ويژه سلطان مراد چهارم.
تاريخ تقريبى ساخت : قرن 13 هجرى (19 م) ـ درازا : 38 سانتى متر
شماره ثبت : 4/21
اين كليد از نقره ساخته شده و با طلا پوشش داده شده است و سر كليد به شكل گلابى ميان تهى است و روى دسته اش با نقوشى از برگ ها و گل هاى گياهى زينت يافته و بر يك روى آن آيه نخست سوره «فتح» نقش بسته است.
تاريخ تقريبى ساخت : قرن 13 هجرى (19 م) ـ درازا : 5/40 سانتى متر
شماره ثبت : 42/21
اين كليد از نقره زر اندود مى باشد، داراى دسته اى دراز است كه با نقوشى از ساقه هاى گياهى تزيين شده، سر كليد هم چون گلابى وارونه است كه در قسمت هايى از وسط ميان به عنوان تزيين، ميان تهى مى باشد ولى بدنه كليد خالى از تزيينات است و در انتهاى آن چهار دندانه به شكل نيمه دايره، براى باز كردن قفل ساخته شده است.
اين كليد داخل كيسه اى پيدا شده كه روى آن تاريخ1078 (1667م)نوشته شده است.
تاريخ تقريبى ساخت : اوايل قرن 14 هجرى (20 م) اندلس (اسپانيا)
درازا : 2227/2 سانتى متر ـ شماره ثبت : 2227/2
اين كليد از جنس آهن است و تنها قسمت سر كليد از مس ساخته شده و نقره كوب گرديده است و روى قسمت هاى چهارگانه آن نوشته هاى ناخوانا است كه نتوانستيم جز بسم الله را در آن ها بخوانيم.
روى زبانه كليد كه بر بدنه آن پيوسته است نوشته هايى است كه چنين خوانده مى شود : «الحمد لله على نعمه» و بر روى ديگر آن : «مفتاح كعبه مشرفه» ديده مى شود.
سر كليد دور محوى كروى شكل مى چرخد و نوشته ها روى دسته نيم دايره آن مى باشد. نوشته هاى خواناى آن عبارت است از : «و موسى و على و محمد و حسن المجيدى صاحب الزمان» و نظير آن ها در روى ديگر آن است كه چنين خوانده مى شود : «و محمد و على و فاطمة والحسن والحسين و على و محمد و جعفر»
اين كليد داخل كيسه اى يافت شده كه از ديباى سبز است و با تارهاى زر گلدوزى شده و اندازه آن 3011 سانتى متر مى باشد و با همان تارها آيه 58 سوره نساء بر آن نقش بسته و بر پلاك آويخته به كيسه، به زبان تركى عبارتى نوشته شده كه معنى آن اين است : اين كليد كعبه شريفه مى باشد و آورنده آن ابراهيم پاشا است و از سبك نگارش آن تاريخ اين نگارش مشخص مى شود كه مربوط به قرن 10 هجرى (16 م) است.
