حج در آثار محیی الدین عربی (1)

نقشه منطقه عزيزيّه كه مساجد موجود بر روى آن مشخص شده اند.

نقشه منطقه زاهر كه مساجد موجود در روى آن مشخص شده اند.

خانه هاى نمازگزاران اندازه گيرى شد. هدف از اين اقدام آن بود كه مناسب ترين مكان

نقشه منطقه جرول كه مساجد موجود در روى آن مشخص شده اند.

براى ساخت مسجدها در آينده شناسايى گردد، قطر دايره مناسبى كه مى بايست مسجد در وسط آن قرار گيرد، معين شود. شناختى از تعداد مساجد لازم براى محله هاى احداثى در آينده به دست آيد و سرانجام از دوگانگى در ساخت مساجد پرهيز شود.

5 ـ تحليل نتايج مطالعه

اين پژوهش كوشيده است ابعادى چند از وضعيت مساجد را به لحاظ اجتماعى و همچنين از نظر برخوردارى از تسهيلات و فاصله آن ها به خانه هاى نمازگزاران روشن سازد و از اين رهگذر تصويرى گويا از اوضاع مساجد مكه و فرض ها و راه حل هاى

ممكن براى رفع مشكلات آن ها به دست دهد.

اين مهم خود در قالب دو تحليل انجام پذيرفته است:

5 ـ 1 ـ تحليل نظرسنجى انجام شده در جامعه نمازگزاران و امامان جماعت مساجد.

5 ـ 2 ـ تحليل فاصله ها به هدف سنجش وضعيت مطلوب براى مساجد احداثى در آينده.

اكنون در صفحاتى كه فرا روى داريد با نتايج اين مطالعه آشنايى خواهيد يافت:

5 ـ 1 ـ 1 ـ وضعيت اجتماعى نمازگزاران; در بررسى سنّ نمازگزاران مساجد، در نمونه مورد مطالعه، نتايج زير به دست آمده است (جدول شماره 1):

جدول شماره 1 ـ سن نمازگزاران در مساجد مورد مطالعه

سنشمار افراد هر گروهدرصد آن ها به كل جامعه آمارى

كمتر از 20 سال585/7

از 20 تا 29 سال1559/24

از 30 تا 39 سال1501/24

از 40 تا 49 سال1393/22

از 50 تا 59 سال643/10

بيش از 60 سال689/10

جمع623

در اين جدول ملاحظه مى شود كه بالاترين درصد نمازگزاران مربوط به گروه سنى ميان 20 تا 29 سال است و از آن خبر مى دهدكه بيشتر نمازگزاران از جوانان هستند. اين پديده كه اكثريت نمازگزاران به گروه سنى جوان مربوط باشد، خود پديده اى پسنديده است و در مورد كهنسالان نيز ظاهرا اين احتمال مطرح است كه عدم تحمّل پيمودن مسافت هاى طولانى، يكى از عوامل كاهش حضور آنان در مساجد باشد.

5 ـ 1 ـ 2 ـ وضع تابعيت نمازگزاران; در جامعه آمارىِ موردِ بررسى، حدود 22 ملّيت شناسايى شدند كه البته در اين ميان بالاترين درصد، متعلّق به اتباع عربستان سعودى بود و 5/52 % از آمد و شد كنندگان به مساجد را همين گروه تشكيل مى دادند. اتباع يمن با

نسبت 13 %، پاكستانى ها با نسبت 12 % و مصرى ها با نسبت 5/10% در رتبه هاى بعد قرار داشتند.

5 ـ 1 ـ 3 ـ آيا نمازگزار از ساكنان همان محله است؟ در پاسخ اين سؤال كه آيا نمازگزار مورد مصاحبه، از ساكنان همان محلّه اى است كه در آن مسجد نمازگزارده يا از ساكنان ديگر مناطق است، كسانى كه پاسخ مثبت داده بودند، حدود 82% را تشكيل مى دادند و بقيه از كسانى بودند كه در هنگام تحقيق حاضر به صورت عبورى در مسجد مورد مطالعه حضور يافته و آن جا نماز گزارده اند. اين بدان معناست كه اكثريت قاطع نمازگزاران مساجد مورد مطالعه، از ساكنان همان منطقه اى هستند كه مسجد در آن قرار دارد و از اين روى ديدگاهى كه آنان در پاسخ به پرسش ها ارائه كرده اند انعكاسى از يك برداشت حقيقى از وضع مساجد و نگاه نمازگزاران است.

5 ـ 1 ـ 4 ـ ميزان ارتباط نمازگزاران با مساجد; تحقيق حاضر در صدد شناخت اين امر برآمده است كه آيا نمازگزاران مساجدِ مورد مطالعه، بيشتر نمازهاى خود را در همان مساجد به جاى مى آورند يا نه. داده هاى تحقيق حاكى از آن است كه حدود 75% كل جامعه آمارىِ مورد مطالعه، بيشتر نمازهاى خود را در مساجد نمونه موضوع بررسى، كه غالبا نزديك ترين مسجدها به خانه هاى آنان بوده است، به جا مى آورند.

5 ـ 1 ـ 5 ـ سطح خدمات در مساجد; ترديدى نسبت كه سطح خدمات وتسهيلات موجود در مساجد، در حيات و پويايى آن ها و در نتيجه عنايت و اهتمامبه مسجد و پاسداشت حرمت و جايگاه آن، كه خواست اسلام است، تأثير برجسته اى دارد.

شايد يكى از مهم ترين عوامل اعلام «هفته مساجد» به مديريّت وزارت حج و اوقاف عربستان، همين اهتمام به سطح خدمات رفاهى و نظافت مساجد و فراهم ساختن برخى از نيازهاى اوّليه و ضرورى آن ها باشد.

چنان كه شايد آمد و شد كنندگان به هر مسجد، شايسته ترين كسان براى عهده دار شدن مسوؤليت اين گونه خدمات اساسى باشند.

5 ـ 1 ـ 6 ـ سطح نظافت مساجد; در اين باره داده هاى حاصل از پژوهش حاضر، به شرح جدول زير (جدول شماره 2) بوده است: