مجلسی ثانی و کتاب درایه او

محسن صمدانیان‏

نسخه متنی -صفحه : 6/ 4
نمايش فراداده

اشتهار به مجلسى ثانى

سيّد شبّر در حيات خود به مجلسى ثانى شهرت يافته بود و در توجيه اين اشتهار به كثرت تأليفات و يا سبك جامع المعارف و الاحكام او استناد كرده‏اند. وجه نخست را مى‏توان از سخنان محمدبن مال اللَّه برداشت كرد. وى (مقدمه الاخلاق، 10) مى‏نويسد: «گويند: در محضر علامه مجلسى از علامه (حلى) ياد كردند و گفتند كه اگر نوشته‏هاى او از روز تولد تا هنگام وفاتش شمارش شود، هر روز جزوه‏اى نوشته است. به علاوه، وى كارهاى ديگرى از قبيل برآوردن نيازهاى مردم و ملاقات‏ها و مراجعاتى از سوى پادشاهان نيز داشت. علامه مجلسى گفت: نوشته‏هاى ما نيز بحمداللَّه از آن كمتر نيست»

محمدبن مال اللَّه چنين ادامه مى‏دهد: «اگر در نوشته‏هاى سيّد ما (شبّر) تأمل شود خواهيم ديد او نيز از آن دو كمتر نيست. و اين علاوه بر كارهايى از قبيل عبادات و ارتباط با مردم و برآوردن خواسته‏هاى آنان و حل و فصل دعاوى و عيادت بيماران و حضور در تشييع جنازه‏ها و مراجعه فرمانروايان - در امورى كه مصلحت مردم را در آن مى‏ديد - است. او آيتى از آيات الهى و راهنمائى به سوى رشد و تعالى براى مردم بود. در مجالس عمومى در بين مردم مى‏نشست و با مهربانى و به تناسب حال با مردم سخن مى‏گفت و در عين حال مشغول نوشتن مى‏شد. در اين بين گاهى دعوايى در حضور ايشان مطرح مى‏شد و او طبق اوامر خداوند به حل و فصل آن مى‏پرداخت ولى اين همه، وى را از تصنيف و تأليف باز نمى‏داشت»

وجه ديگر شهرت او به مجلسى ثانى تأليف مجموعه‏اى به سبك بحارالانوار، موسوم به جامع المعارف و الاحكام است. اين مجموعه به روشنى مبين آن است كه شبّر در تمامى جهات فكرى - ادبى از شيوه مرحوم مجلسى تبعيت مى‏كرد و اين تبعيت چنان است كه او را به مجلسى ثانى ملقّب ساخته‏اند (بهجو و مشتاق عسكرى، 79-80). مرحوم شيخ عباس قمى نيز در كتاب سفينة البحار (6/78) مى‏نويسد كه شبّر در دوران حيات خود به مجلسى ثانى ملقّب گرديده است .

اما شبّر بر خلاف مجلسى كه همواره جمعى از شاگردانش به تناسب به او كمك مى‏كرده‏اند (نك: جعفريان، صفويه از ظهور تا زوال، 339-401)، خود به تنهايى خالق آثارى به تعداد آثار مجلسى است. شايد بتوان اين امر را امتيازى براى وى نسبت به مجلسى دانست .