آموزش در اين دوره (آغاز هفت سالگى) براى كودك ضرورى است. اين سن بهترين مرحله اقدام به آموزش است؛ زيرا استعدادهاى عقلى كودك در اين مرحله به رشد خود مىرسد و تمايل درونىاى در كودك به كسب مهارتهاى عملى پيدا مىشود.[16]
كودك در اين مرحله استعداد كاملى براى حفظ تمام شنيدههاى خود دارد و آموزش به او كمك مىكند تا دانستهها در ذهنش رسوخ كرده و در حافظهاش ماندگار شود.
رسول خدا ـ صلىالله عليه وآله وسلم ـ فرموده است:
«مَثَل الّذي يَتَعَلَّم فى صِغره كالنَّقْشِ فِى الْحَجَرِ.»[17]
«مَثَل آن كس كه در كودكى به فراگيرى مطالب پردازد، همانند حكاكى بر سنگ است.»
هم، آن حضرت فرمود:
«حِفظ الْغُلام كَالوَسْمِ عَلَى الْحَجَرِ.»[18]
«يادگيرى نوجوان همانند نقش كردن بر سنگ است.»
به واسطه ضرورت آموزش كودك، پيامبر اكرم ـ صلىالله عليه وآله وسلم ـ پدران و مادران را بدان سفارش فرموده است:
«مُرُوا اَوْلادَكُمْ بِطَلَبِ الْعِلْمِ.»[19]
«فرزندانتان را به جست و جوى دانش فرمان دهيد.»
پيامبر خدا ـ صلىالله عليه وآله وسلم ـ آموزش دادن به كودك را درى از درهاى رحمت الهى دانسته كه بر پدر گشوده مىشود:
«رَحِم اللّهُ عَبْداً اَعانَ وَلَدَهُ عَلى بِرِّهِ بِالاِحْسانِ اِلَيْهِ، وَ التَّأَلُّفِ له و تَعليمهِ و تَأْديبِه.»[20]
«خدا رحمت كند بندهاى را كه با نيكى به فرزندش و دمسازى با او و آموزش و ادب كردن وى، در نيكوكار شدن يارىاش دهد.»
يكى از حقوق كودك بر عهده پدر و مادر، حق فرهيختن است؛ چنان كه حضرت امام على بن الحسين ـ عليهالسلام ـ فرموده است:
«... وَ اَمّا حَقُّ الصغيرِ فرحمته و تثقيفه و تعليمه ... .»[21]
«... و اما حقّ كودك (خردسال) آن است كه بر وى رحمت آرى و در تربيت فكرى و تعليمش بكوشى ... .»
پيامبر اكرم ـ صلىالله عليه وآله وسلم ـ حقوق كودك بر پدر را چنين برشمرده است:
«اَنْ يُحَسِّنَ اسْمَهُ وَ يُعلِّمَهُ الْكِتابَة وَ يُزَوِّجَهُ اِذا بَلَغَ.»[22]
«نام نيكو بر وى گذارد، نوشتن بدو بياموزد، و پس از بلوغ، براى ازدواج او اقدام كند.»
در زمان ما مؤسسات آموزشى و به ويژه مدرسه امر آموزش خواندن و نوشتن كودكان را به عهده دارند، اما اين مسئله بدان معنى نيست كه وظيفه آموزش از دوش پدر و مادر برداشته شده است، بلكه مدرسه و والدين مىبايد در رسيدن به اين مقصود با يكديگر تبادل و همكارى تنگاتنگ داشته باشند. آموزش را نبايد در خواندن و نوشتن خلاصه كرد، بلكه بايد همه جانبه باشد و عرصههاى مختلف علوم طبيعى، انسانى، ادبى، تاريخى، فلسفى و غيره را شامل شود. علاوه بر آنكه در آن بايد بر ابعاد روحى و عبادى تأكيد ورزيد.
رسول اكرم ـ صلىالله عليه وآله وسلم ـ در تأكيد بر آموزش قرآن فرموده است:
«... وَ مَنْ عَلَّمه القرآن دُعى بالابوين فَكِسيا حُلَّتَيْنِ تُضىءُ مِن نورهما وُجُوهُ اهلِ الجنَّةِ.»[23]
«... و هر كس به فرزندش قرآن بياموزد، از پدر و مادرش دعوت مىشود تا دو خلعت بر تن پوشند كه رخسار بهشتيان از نور آن روشن شود.»
آموزش قرآن به كودك شامل تمام جوانب آن مىشود؛ نخست آموزش صحيح خوانى و براساس ضوابط لغوى، سپس تشويق كودك به حفظ با مراعات سطح عقلى وى و آنگاه آموزش تفسير صحيح آيات و سورههايى كه كودك در سنين كودكى و نوجوانى بدانها نياز دارد، به ويژه آيات و سورههايى كه مرتبط با عقيده و اخلاق و مباحث فقهى متعلق به احكام شرعى در عرصه عبادات و معاملات است.
در اين مرحله (مرحله كودكى و نوجوانى) بايد چگونگى انجام عبادات و مقدمات آنها مثل نماز و وضو را به كودك آموخت. حضرت امام محمدباقر ـ عليهالسلام ـ فرمود:
«... حَتّى يتمّ له سبع سنين قيل له: اِغْسِلْ وَجْهَكَ وَ كَفَّيْكَ فاذا غسلهما قيل له صلِّ، ثُمَّ يترك حتّى يتمَّ له تسع سنين فاذا تمّت له تسع سنين عُلِّمَ الوضوءُ ... .»[24]