حق متقابل رهبرى و مردم

وجود مبارك امير بيان، حضرت على(عليه السلام) فرمود: مهم ترين و عظيم ترين حقى كه ذات اقدس اله واجب كرده است، حق متقابل امام و امت مى باشد: «واعظم ما افترض الله سبحانه وتعالى من تلك الحقوق حق الوالى على الرعية وحق الرعية على والى » (66) . آن حضرت پس از تبيين حقوق متقابل رهبر و راهرو، فرمود: «فريضة فرضها الله سبحانه لكل على كل »; اگر زمامدار مردم، حق مردم را به آنها تاديه كرد و مردم نيز حق رهبرى را به مقام معظم رهبرى ادا كردند، نظام اسلامى باقى مى ماند و بيگانه شرق و غرب، آيس و نااميد مى شود: «فصلح بذلك الزمان وطمع في بقاء الدولة ويئست مطامع الاعداء» (67) . فرمود اگر مى خواهيد زمان و زمانه را بسازيد و مولد تاريخ باشيد، به وظائف متقابل امام و امت عمل كنيد.

مسؤول جامعه، موظف است حق مردم را به آنان ادا كند و امت اسلامى نيز موظف است حق والى را به او تقديم نمايد. در چنين روزى، شما مى توانيد زمان و زمانه را بسازيد و اين، مايه بقاى نظام اسلامى و پايه ياس بيگانگان خواهد بود. اگر زمان ساز شديد، پيرو خط امام راحل(قدس سره) خواهيد بود.

انجام اين مسؤوليت ها، تنها با درس خواندن ميسر نيست، بلكه بسيارى از مسائل است كه با «الهام »هاى الهى حل مى شود. اين مطلب، در آيه اى از قرآن كريم چنين بيان شده است: «يا ايها الذين امنوا ان تتقوا الله يجعل لكم فرقانا» (68) . در اين آيه كريمه، ذات اقدس اله وعده داد است كه اگر پارسا باشيد، قدرت فرق نهادن بين حق و باطل و تشخيص درست وظيفه به شما داده مى شود و البته قلبى كه هوس در آن راه پيدا كند، هرگز تقوا در آن راه نمى يابد.

دو شرط نظام اسلامى

حضرت اميرالمؤمنين(عليه السلام) به مالك اشتر(رض) فرمود: فرض ما اين است كه نظام، نظام اسلامى است و همه كارها با حفظ دو شرط، الهى است: «وان كانت كلها لله اذا صلحت فيها النية وسلمت منها الرعية » (69)

فرمود: مالك! در نظام اسلامى، با حفظ دو ركن، همه كارهاى يك كارگزار عبادت است:

1- نيت صالح.

2- خدمت به مردم.

اگر كارى، هم «حُسن فاعلى » داشت يعنى از انسان خوب سرزد، و هم «حُسن فعلى » داشت يعنى به نفع مردم بود، عبادت است. اگر كسى حسن فاعلى داشته باشد و آدم خوبى باشد، ولى بازده نداشته باشد، كار او عبادت نيست; چه اينكه اگر كسى خدمتگزار خوبى است و حسن فعلى دارد، ولى حسن فاعلى و نيت قربت به خداوند ندارد، موفق نيست. انسان وقتى موفق است كه هم آدم خوبى باشد و براى خدا كار كند(حسن فاعلى)، و هم كار او به نفع مردم باشد(حسن فعلى).

حضرت على بن ابى طالب(عليه السلام) كه تجربه طولانى در حكومت اسلامى داشت و در دوره پرافتخار رسول اكرم صلى الله عليه و آله و سلم، از مهم ترين كارگزاران سياست اسلامى آن حضرت به شمار مى آمد و در عصر خود نيز چند سالى عهده دار زمام امور مسلمين بود، به علل سقوط سياسى اجتماعى و به علل سقوط اقتصادى اجتماعى يك حكومت اشاره فرموده اند.