دسته هاى گوناگونى از روايات، عدم ولايت زنان را ثابت مى كند. برخى از اين دسته ها و بخشى از اين روايات، در كتاب هاى فقهى، مورد توجه قرار گرفته اند و در كنار اصل، اجماع و تسالم، انصراف، سيره عملى و آيات، به آنها استدلال شده است؛ ولى مجموع اين روايات، در كمتر نوشته اى ملحوظ و منظور بوده است. در كتابهاى «جواهر الكلام» و «مستند الشيعة» به پاره اى از اين روايات اشاره شده و در «مفتاح الكرامة» نيز بخشى از اين روايات آمده است.
هم اكنون دسته هاى چندگانه روايات را اجمالا يادآور مى شويم. آنگاه يك يك روايات هر دسته را ذكر مى كنيم. گفتنى است: دسته اول، رواياتى است كه مستقيما ولايت و سرپرستى زنان را در ميدانهاى مختلف زندگى، نفى مى كند. اين دسته به روشنى، سرپرستى زن را در خانه و در اجتماع، جهت كسب منصب هايى از قبيل قضا، مرجعيّت و رهبرى، نفى مى كند. دسته هاى ديگر، اين حقيقت را به طور غير مستقيم بيان مى دارند و ريشه هاى ولايت و سرپرستى زنان را خشك مى سازند. اين دسته ها نيز هر كدام تعدادى از روايات را در خود جاى مى دهند.
در بحث سندى هم ما بر اين مبنا هستيم كه دقت در سند روايات متعدّد و متظافر كه در كتاب هاى معتبرى (همچون كتب اربعه) آمده اند و مورد توجّه و عمل اصحاب اند، لازم نيست؛ تنها يكى از راههاى وثوق به خبر، وثاقت راوى آن است؛ ولى قرائن و راههاى بسيار ديگرى هم هست كه اين وثوق را پديد مى آورد و يكى از اين راهها، حضور خبر در مجامع متعدّد روايى و تعدّد خبر و اعتناى عالمان به آن است.
در هر دسته، همچنين سعى مى كنيم روايات معتبر و صحيح را مشخص سازيم تا سختگيران در حديث و كسانى كه تنها راه را وثاقت راوى مى دانند و تنها خبر ثقه را حجت مى شناسند (نه خبر موثوق به را)، آنان هم به منظور خويش دست يابند.
1. دسته اول. رواياتى كه مستقيما ولايت و سرپرستى زنان را در ميدانهاى مختلف زندگى، نفى مى كنند.
2. دسته دوم. رواياتى كه از مشورت با زنان، نهى مى كنند.
3. دسته سوم. رواياتى كه اطاعت كردن از زنان را نكوهش مى كنند.
4. دسته چهارم. رواياتى كه بر كاستى عقل ، دين، روح و بدن زنان دلالت دارند.
5. دسته پنجم. رواياتى درباره شهادت زنان: در برخى موارد، اصلا شهادت زنان پذيرفته نيست و در موارد پذيرفته شده، شهادت دو زن، معادل شهادت يك مرد است؛ به علاوه كه بايد با انضمام به شهادت مردان باشد تا پذيرفته گردد؛ البته در مواردى، جداى از انضمام به شهادت مردان نيز پذيرفته است.
6. دسته ششم. رواياتى كه بر حضور زن در خانه تأكيد دارد و ارزش هايى از اين دست را براى زنان برمى شمرند: الف ـ مردى او را نبيند، ب ـ او مردى را نبيند، ج ـ زود ازدواج كند، د ـ زايمان بسيار داشته باشد، هـ ـ خانه دارى كند، و ـ فرزنددارى كند، ز ـ شوهردارى كند، ح ـ عدم ارتباط زنان با نامحرمان، ط ـ محدوديت زنان در سخن گفتن با نامحرم، ى ـ جمعه و جماعت بر زن نيست.
7. دسته هفتم. رواياتى كه به مردان دستور مى دهند كه: زنان را در خانه نگهدارى كنيد و از ارتباط و اختلاط با نامحرمان، بازگيريد.
8. دسته هشتم. رواياتى كه ضعف رأى زنان را بازگو مى كنند و حتّى بر رأى نداشتن زنان دلالت دارند.
9. دسته نهم. رواياتى كه بر مسئوليّت و مديريّت مردان در زمينه هاى مختلف تأكيد دارند.
ما در اين مقاله، تنها به روايات دسته اول تا سوم ـ كه اهميّت بيشترى دارند و دفاع ما را تمام مى كنند ـ مى پردازيم.