22- پيامبر اکرم- صلّي الله عليه و آله و سلّم- از کشتن افراد زمين گير و نوجوان و خدمتکاران و اجيران نهي مي نمود:
«أنّ النبيّ- صلّي الله عليه و آله و سلّم- نهي عن قتل الوضعاء و العسفاء.»[23]
23- علي- عليه السلام- به معقل بن قيس (از فرماندهان خود) که براي جنگ با شاميان مي رفت، فرمود:
«لا تقاتلنّ إلاّ من قاتلک.»[24]
«جز با آنان که با تو مي جنگند، جنگ مکن.»
اين جمله ضرورت پرهيز از نبرد با کساني را مي رساند که مردم بي دفاع يا غير نظامي اند و کاري به جنگ ندارند.
24- رسول خدا- صلّي الله عليه و آله و سلّم- در برخي از جنگها با کفّار قريش، وقتي فهميد که برخي از «بني هاشم» را به اجبار و زور به جنگ با وي فرستاده اند، دستور داد سپاهيانش متعرّض آنان نشوند، و چند نفر را نام برد.[25]
25- پيامبر اسلام- صلّي الله عليه و آله وس سلّم- در جنگ خيبر، مسلمانان را از چهار چيز نهي کرد:
الف : از آميزش با زنان اسير آبستن؛
ب : از خوردن گوشت الاغ هاي اهلي؛
ج : از خوردن گوشت حيوانات وحشي داراي دندان؛
د : فروختن غنيمت ها قبل از تقسيم.؛[26]
26- علي- عليه السلام- در جنگ صفيّن، پس از آن که محاصره نيروهاي معاويه را بر آب فرات، شکست و بر آب مسلّط شد، آب را به روي شاميان نبست و دستور داد جلوي برداشتن آب توسّط نيروهاي دشمن را نگيرند.[27] اين يک رفتار انساني با دشمن بود که در جنگ علي - عليه السلام- ديده شد.
27- پيامبر اسلام- صلّي الله عليه و آله و سلّم- و علي- عليه السلام- هنگام اعزام نيرو براي عمليّات، توجيه مي فرمودند:
«ولا تعقروا من البهائم ممّا يؤکل لحمه.»[28]
«حيوانات حلال گوشت و اهلي را نکشيد و نابود نکنيد.»
28- رسول خدا- صلّي الله عليه و آله و سلّم- هرگاه اميري را به فرماندهي جمعي براي عمليّات نظامي مي‌فرستاد، او را به تقواي الهي دعوت مي کرد، آن گاه براي جمع نيروها، سفارش هايي مي کرد از جمله:
«ولا تقتلوا و ليداً ولا متبتّلاً في شاهق، ولا تحرقوا النخل و لا تغرقوه بالماء، ولا تقطعوا شجرة مثمرة ولا تحرقوازرعاً، لانّکم لاتدرون لعلّکم تحتاجون إليه...»[29]
«کودکان را نکشيد، و نه آنان را که در کوه به عبادت پرداخته اند، درخت نخل را نسوزانيد و با آب، غرق نکنيد، درختان ميوه را قطع نکنيد، زراعت ها را به آتش نکشيد؛ زيرا چه مي دانيد، شايد به آن ها نياز پيدا کنيد.»
29- نمونه ديگر از کرامت اسلام در برخورد با دشمن، در جنگ خندق آشکار شد، پس از کشته شدن «عمر و بن عبدود» مشرکان جنازه او را به ده هزار دينار مي خواستند بخرند. به اين مبلغ پول فرستادند، ولي رسول خدا- صلّي الله عليه و آله و سلّم- فرمود: جنازه از آن خودتان، ما مرده خواري نمي کنيم:
«هو لکم، لانأکل ثمن الموتي.»[30]
اين ها نمونه هايي از دستورهاي پيشوايان اسلام بود، که تنها در فرمان هاي جنگي به چشم مي خورد. البته در ابواب ديگر فقه و روايات اخلاقي و آداب معاشرت و زندگي، نمونه هاي فراوان مي توان يافت که تأکيد اسلام را روي مسأله جان انسان ها و حفظ محيط زيست و امکانات طبيعي و مراقبت و بهره برداري صحيح از نعمت هاي خداوند، نشان مي دهد.[31]