آينه پژوهش ـ شماره 53، آذر ـ دي 1377
زهرا (شادي) نفيسي
الاخبار الدخيله،العلامة المحقق الحاج الشيخ محمدتقي التستري،علق عليه علي‌اكبرالغفاري،تهران،مكتبةالصدوق، 4ج(237+287+319+317)؛ وزيري
«الاخبار الدخيله» از جمله آثار ارجمند و گرانقدر رجالي، فقيه و محدث بزرگ، علامه شيخ محمد تقي شوشتري است كه سرشار از نكته‌هاي رجالي، فقه‌الحديثي و نقد‌الحديثي است.[1]
اين اثر به جاي ماندي ابتدا در يك جلد فراهم آمده بود، سپس سه جلد ديگر به عنوان مستدرك بر آن افزوده شد. اين مجموعه در سه باب تنظيم شده است. باب نخست آن به بررسي احاديث تحريف شده و باب دوم آن به شناخت احاديث موضوعه اختصاص يافته است. علامه در باب سوم، به نقد و بررسي ادعيه پرداخته‌اند و آن را در دو بخش، ادعيه محرف و موضوعه سامان داده‌اند. به رغم اين دسته‌بندي، معيارها و ملاك‌هايي را كه ايشان با استناد به آنها به ارزيابي حديث پرداخته، احاديث موضوعه را باز شناخته، تحريف‌هاي حديث را اصلاح كرده، متن و سند حديث را بر مبناي آن نقادي كرده، در اين مجموعه به صراحت عنوان نشده‌اند. پيش از اين در مقاله [2] «ملاك‌ها و معيارهاي شناخت و نقد و اصلاح تحريفات سند» درباره چگونگي شناخت سند از ديدگاه علاّمه سخن رفته است. معيارها و ملاك‌هاي شناخت و نقد تحريف متن ونيز شناخت ساختگي بودن احاديث در عهده مقالات ديگري است. در اين مقاله «معيارهاي نقد دعا» بررسي شده است. از آنجا كه بيشتر معيارهاي عنوان شده، معيارهاي نقد متن مي‌باشند، اين امكان بود كه آنها نيز در ضمن مقاله‌اي كه به شناخت «معيارهاي نقد متن» اختصاص دارد، بگنجد، اما به لحاظ اهميّت موضوع دعا، اين مقاله مستقلاً تنظيم گرديد. لازم است تأكيد شود كه اين بررسي و نمونه‌هاي ارائه شده براي آن، صرفا بر اساس تتبع در «الاخبار الدخيله» است. چنانكه خواهيم ديد علامه شوشتري (ره) نيز در اين نقد و بررسي داعيه استقصاي تام نداشته‌اند.