منابع و مآخذ فصل اول و دوم

1- ابن خلدون، عبدالرحمن، مقدمه، ج 1، ترجمه ى محمد پروين گنابادى، بنگاه ترجمه و نشر كتاب، تهران، 1359، چاپ چهارم.

2- نيكولو ماكياولى، گفتارها، ترجمه محمدحسن لطفى، شركت سهامى انتشارات خوارزمى، تهران 1377.

3- حسين بشيريه، درآمدى بر جامعه شناسى تجدد، كتاب نقد و نظر ويژه مجله نقد و نظر، دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه، قم 1379.

4- ميرزا فتحعلى آخوندزاده، مكتوبات كمال الدوله، نسخه خطى، كتابخانه مجلس شوراى اسلامى، شماره 148.

5- رساله هاى ميرزا ملكم خان ناظم الدوله، گرد آورنده و مقدمه حجت الله اصيل، تهران، نشر نى 1381.

6- ميرزا يوسف خان مستشارالدوله، يك كلمه، مجموعه رسائل قاجارى، كتاب هفتم، به كوشش صادق سجادى، نشر تاريخ ايران، تهران، 1364.

7- شيخ حسن اصفهانى كربلايى، تاريخ دخانيه، به اهتمام رسول جعفريان، سده تحريم تنباكو، به اهتمام موسى نجفى و رسول جعفريان، اميركبير، تهران 1373.

8- حكيم حاج ملا محمدعلى هيدجى، رساله دخانيه، به اهتمام على اكبر ولايتى، مركز اسناد و خدمات پژوهشى وزارت امور خارجه، تهران، 1381.

9- سيد احمدبن فخرالدين موسوى كاشانى، ارشادالغافلين و تنبيه الجاهلين، به كوشش غلامحسين زرگرى نژاد، تاريخ معاصر ايران، شماره 7 موسسه مطالعات و تحقيقات فرهنگى، تهران، بهار سال 1374.

10- روزنامه حبل المتين، شماره نهم شوال 1316 ه.ق

11- موسى نجفى، انديشه ى تحريم در تاريخ سياسى ايران، بنياد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى، مشهد، 1371.

12- يحيى دولت آبادى، حيات يحيى، ج 1، انتشارات عطا و انتشارات فردوسى، تهران، 1361، چاپ دوم.

13- لوايح آقا شيخ فضل الله نورى، به كوشش هما رضوانى، نشر تاريخ ايران، 1362.

14- تقى زاده، روزنامه مجلس دوشنبه 24 ربيع الثانى 1326 شماره 131.

15- سيد محمدنقيب العطاس، اسلام و دنيوى گرى (سكولاريسم)، ترجمه احمد آرام، مؤسسه مطالعات اسلامى دانشگاه تهران و مؤسسه بين المللى انديشه و تمدن اسلامى كوالالامپور، تهران 1374.