نمى دهدوى در حوزه اسلام به فيلسوفانى همچون، كندى، ابوعثمان دمشقى (درتهذيب والفوز) و ابوالحسن عامرى (درجاويدان خرد) نظر داشته است و به قرآنكريم و حديث پيامبر (ص) و پيشوايان دين استناد مى كند و نتيجه كوششهاىعقلانى فلاسفه و دعوت پيامبران را يك چيز مى داندابوعلى بر اين باور است كههر كس خود را بپيرايد و بپرورد و رام عقل شود، از حس و اوهام حسى دور خواهدشد و به جايى خواهد رسيد كه حكيمان رسيده اند و چيزى خواهد ديد كه حكيمانديده اند و پيامبران مردم را به سوى آن خوانده اند و اين «چيز» هم به توضيح او،توحيد و لزوم به كار بستن احكام عدل و اقامه سياستهاى الهى بسته به زمان وشرايط است (الفوز، 17 18).
در حكمت نظرى دو كتاب عمده از او ياد كرده اند:الفوزالاصغروالفوزالاكبراثراخير در دست نيست و ظاهراً بر سامانالفوزالاصغر، ولى به تفصيل نوشته شدهاستابو سليمان «دوفوز صغير و كبير» را در فهرست آثار ابوعلى آورده است(ص347).
اقبال لاهورى فلسفه مابعدالطبيعه مسكويه را از فلسفه فارابى منظم تر دانسته ودر مسير تاريخى فلسفه، به جاى جنبه نو افلاطونى ابن سينا، از «خدمت اصيلمسكويه به فلسفه كشورش»، بر پايه همينالفوزالاصغرسخن گفته است (ص 33).
بخش نخستالفوزالاصغردر 10 فصل مربوط به اثبات صانع يا خداشناسىاستدر فصل نخست، ابوعلى مسكويه اثبات آفريدگار را از سويى آسان و ازسويى بس دشوار مى داند: آشكار است، چون سخت مى درخشد، نهان است،چون چشم خرد در برابرش از كار مى افتد (ص 11)در فصل دوم، سخن در ايناست كه فلاسفه پيشين همگى در اثبات هستى آفريدگار كوشيده و در آن سخنگفته اند (ص 17)در فصل سوم، هر جسم طبيعى اعم از موجود يا در حال ايجاد را داراى حركتى مى داند ويژه خود او، زيرا قوام جسم به صورت ويژه خود اوست و