درآمدی بر مبانی فکری انقلاب اسلامی

محمدتقی فعالی

نسخه متنی -صفحه : 136/ 113
نمايش فراداده

رأى جان هيك (John Hick)

جان هيك راه ميچل را مصممانه تر ادامه داد. قوّت رهيافت هيك در مفهوم تحقيق (verification) نهفته است. او شرايط خاصى را براى تحقيق ذكر مى كند، تا نشان دهد باورهاى دينى معناى معرفت بخش دارند. براساس نظريات هيك، يك گزاره معناى معرفت بخش دارد و اصيل و واقعى است اگر با مجموعه اى از مشاهدات بالفعل يا ممكن مرتبط باشد. مشاهداتِ ممكن، مى توانند در حيات پس از مرگ ظاهر شوند; پس تجربه هاى بالفعل و اين جهانى تنها دليل معنادارى گزاره هاى دينى نيست و اگر حياتى پس از مرگ وجود داشته باشد و دعاوى دينى در آن زمان تحقيق و اثبات شوند، اين خود مى تواند دليلى بر تحقيق پذيرى و معنادارى حقايق دينى باشد. هيك براى تبيين ديدگاه تحقيق فرجام شناختى (eschatological verification) تمثيلى بدين شرح مى آورد: فرض كنيم دو نفر در راهى با همديگر هم سفر شده اند. يكى از آنها بر اين باور است كه اين مسير به شهر آسمانى ختم مى شود; ديگرى مى گويد براى اين راه مقصد و مقصودى نيست. هر يك از آنها در طول سفر، هم لحظاتى مفرّح و خوش دارند و هم گاهى به دشوارى و سختى مى افتند. يكى از آنها شادى ها و دلپذيرى هاى سفر را جلوه اى از سعادت الهى مى بيند و دشوارى هاى سفر را وسيله اى كه بدو شايستگى مى بخشد. امّا ديگرى اين سفر را گشت و گذارى بى هدف مى پندارد. در طول سفر هيچ مشاهده تجربى آن دو را يارى و تأييد نمى كند.

هيك مى گويد آن دو بايد منتظر آخرين گردنه باشند. آنگاه كه از آخرين گردنه گذشتند، آشكار خواهد شد كه حق با كدامين بوده است. در حيات پس از مرگ نيز تجربه هايى مثل تجربه حضور انسان در ملكوت خداوند يا تجربه احساس عميق وجود او، رخ مى دهد كه شك را زدوده انسان را به يقين بار مى دهد. پس حقيقت و گوهر تحقيق، چيزى جز رفع شك نيست كه در حيات پس از مرگ به ظهور خواهد رسيد.