پاسخ: اعتقاد به صراط هاي مستقيم بر حسب تفسير پلوراليسم به وجود حقايق متعدّد و مختلف در مسأله واحد، همان گونه كه در پاسخ به پرسش قبلي اشاره كرديم، به هيچ وجه قابل قبول نيست.
اما بر طبق تفسير پلوراليسم به وجود حقيقت واحد و عدم دسترسي بشر به آن، در اين فرض هم اعتقاد به صراطهاي مستقيم بصورت كلّي باطل است، لكن فقط در محدوده اي بسيار جزئي ميتوان آنرا پذيرفت; همان كه مفسّران در كتاب هاي خود از آن به «سبُل» تعبير كرده اند و نه «صراط ها». «صراط» يعني يك بزرگراه اصلي كه يكي بيشتر نيست و با يقينيات اثبات ميشود. در مواردي راه هاي فرعياي وجود دارند كه ممكن است در آنها انحرافاتي پيش بيايد كه به اصل دين لطمه اي نميزنند ولي پذيرفتن اين راه ها به معناي متعدد بودن «صراط مستقيم» نيست. لذا خداوند در قرآن «صراط» را واحد در نظر گرفته است و «سُبل» را متعدد;
ميفرمايد: «وَاِنَّ هَذَا صِرَاطِي مُسْتَقِيماً فَاتَّبِعُوهُ وَلاَتَتَّبِعُوا السُبُلَ[1];
اين است راه راست من از آن پيروي كنيد و از راه هاي ديگر متابعت ننماييد.» البّته در متنِ «صراط مستقيم» و در كنارِ آن هم سبُل متعددّي وجود دارد كه قابل قبول اند; مثلاً خداوند ميفرمايد:
«اَلَّذيِنَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا[2]; كساني كه در راه ما كوشش ميكنند ما آنان را به راه هاي خويش هدايت ميكنيم.» در اين آيه «سبُل» قابل قبول دانسته شده اند كه به منزله خطوطي در بزرگراهِ صراط مستقيم بشمار ميروند.
[1]. انعام/ 153. [2]. عنكبوت/ 69.