6. پرداخت دين بدهكاران

7 - در راه خداوند :

منظور از آن تمام راه هايى است كه به گسترش و تقويت آيين الهى منتهى مى شود اعم از مساءله جهاد و تبليغ و مانند آن .

8 - واماندگان :

يعنى مسافرانى كه بر اثر علتى در راه مانده اند، زاد و توشه و مركب كافى براى رسيدن به مقصد ندارند هر چند افراد بى بضاعتى نيستند ولى بر اثر دزدزدگى يا بيمارى يا گم كردن اموال خود يا علل ديگر به چنين وضعى افتاده اند اين چنين اشخاص را بايد از طريق زكات به مقدارى كه براى رسيدن به مقصد لازم است بى نياز ساخت .

آثار و فوائد زكات در روايات

1. زيادى رزق :

قال رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله : اذا اردت ان يثرى اللّه مالك فزّكه (285) هرگاه اراده كردى خداوند ثروت تو را زياد نمايد زكات آن را بپرداز.

2 - نگهداشتن نفس از بخل :

قال الصادق عليه السلام من ادّى الزكوة فقد وقى شحّ نفسه (286) هر كس زكات را بپردازد بخل شديد خود را نگاه داشته است .

3 - خاموش كردن غضب الهى :

قال على عليه السلام اللّه اللّه فى الزكوة فانّها تطفئ غضب ربّكم (287) خدا را خدا را (در نظر داشته باشيد) در پرداخت زكات زيرا زكات دادن خشم الهى را خاموش مى كند.

4 - زندگى سعادتمند داشتن :

قال الصادق عليه السلام ولو انّ الناس ادوّا حقوقهم لكانوا عايشين بخير(288) اگر مردم حقوق خود را بپردازند هر آينه در خير و سعادت به سر خواهند برد.

5 - مايه قرب الهى

6. كفاره گناهان

7. مانع از آتش دوزخ :

قال اميرالمؤمنين عليه السلام ... ثمّ انّ الزّكوة جعلت مع الصّلوة قربانا لا هل الاسلام فمن اءعطاها طيّب النفس بها فانّها تجعل له كفّارة و من النار حجابا و وقاية (289)

زكات در نعمت هاى مادّى و معنوى

وقتى كه سخن از زكات به ميان مى آيد همان زكات معروف كه به اموال تعلق مى گيرد به ذهن انسان تبادر پيدا مى كندامّا با توجه به معناى واقعى زكات كه عبارت است از پاك كردن و رشد و نموّ پيدا كردن ، مى بينيم كه به نعمت هاى مختلف مادى و معنوى در شرع مقدس زكات تعلق گرفته كه نمونه اى از آن ها را بيان مى كنيم :

1 - زكات علم بذل آن است :

قال على عليه السلام زكوة العلم بذله لمستحقّه و اجهاد النفس بالعمل به

2 - زكات جاه و مقام ، بذل آن است :

زكوة الجاه بذله

3 - زكات زيبايى ، عفت است :

زكوة الجمال العفاف

4 - زكات پيروزى ، احسان است :

زكوة الظفر الاحسان

5 - زكات جسم وبدن ، جهادوروزه است :

زكوة البدن الجهادو الصيام

6 - زكات قدرت ، انصاف است :

زكوة القدرة الانصاف

7 - زكات سلامتى ، تلاش در راه اطاعت خداوند است :

زكوة الصحة السّعى فى طاعة اللّه

8 - زكات شجاعت ، جهاد در راه خداست :

زكوة الشجاعة الجهاد فى سبيل اللّه

9 - زكات نعمت ها، نيكى به كار بستن است :

زكوة النعم اصطناع المعروف

10 - زكات چشم ، نظر به عبرت نمودن و نگهداشتن چشم از شهوات است :

زكوة العين النظر بالعبرة و الغضّ عن الشهوات

11 - زكات گوش ، شنيدن مسايل علمى و حكمت آميز است :

زكات الاذن استماع العلم و الحكمة ...

12 - زكات زبان ، نصحيت كردن مسلمانان است :

زكوة اللسان النّصح للمسلمين و التيقّظ للغافلين (290)

حج

يكى از راه هاى تربيت نفس از نظر اسلام حج و زيارت خانه خداوند است كه ابعاد مختلفى از تربيت (روحى ، بدنى ، اخلاقى ، اجتماعى و سياسى ) در آن منظور شده است . حج از آن جهت كه متضمّن اطاعت و بندگى خداست و قصد قربت در اعمال آن لازم است و از سويى انسان بايد رنج و مشقت هاى ديگر از قبيل بذل مال و پرهيز از يك سلسله مباحات در زمان مخصوص ‍ (حال احرام ) را رعايت كند داراى چنين امتيازى است چه اين كه لغو