ترك كند.

10 - تشخيص ضرر كمتر :

ليس العاقل من يعرف الخير من الشر و لكن العاقل من يعرف خير شرين م (437) آن كسى كه خوبى را از بدى تشخيص دهد عاقل نيست ؛ عاقل كسى است كه در ميان دو شر موردى را كه كمتر ضرر دارد انتخاب كند.

11 - شكرگزارى در برابر حلال و صبر از حرام :

امام كاظم عليه السلام مى فرمايد يا هشام ان العاقل الذى لا يشغل الحلال شكره و لا يغلب الحرام صبره (438) اى هشام ! خردمند كسى است كه حلال از شكرش باز ندارد و حرام بر صبرش چيره نشود.

نشانه عقل كامل

1 - خوش اخلاق بودن :

قال ابو عبداللّه عليه السلام اكمل الناس عقلاً احسنهم خلقا(439) كامل ترين مردم از حيث خرد كسى است كه اخلاق او نيكوتر باشد.

2. فروتنى

3. يقين نيكو

4 - سكوت :

امام عليه السلام مى فرمايد كمال العقل فى ثلاث التواضع للّه وحسن اليقين والصمت الاّمن خير نشانه هاى كمال عقل سه چيزاست : فروتنى براى خداوند، يقين نيكوداشتن و سكوت كردن ، مگر در مورد كار خوب

5 - نيكويى در عمل :

در حديث اربعماءه آمده است من كمل عقله حسن عمله (440) هر كس عقل او كامل شود عمل او نيكو مى شود.

6 - نقصان شهوت :

اذا كمل العقل نقصت الشهوة (441) هرگاه عقل كامل گردد، شهوت ناقص و كوتاه مى شود.

عاقل ترين مردم كيست ؟ 

1 - كسى كه مطيع تر در برابر خداوند باشد :

اعقل الناس اطوعهم لِلّه (442)

2 - نزديك ترين افراد به خداوند :

اعقل الناس اقربهم من اللّه (443)

3 - دورى از هر پستى :

اعقل الناس ابعدهم من كلّ دنيّة (444)

4 - پيروى از خردمندان :

اعقل الناس من اطاع العقلاء(445) آثار عقل 

1 - سلامتى :

اصل العقل الفكر و ثمرته السلامه (446) ريشه خرد فكر است و ثمره آن سلامتى است .

2 - كم سخن گفتن :

اذاتم العقل نقص الكلام (447) هرگاه عقل كامل شود سخن انسان كم مى گردد.

3 - رسيدن به خيرات :

بالعقل تنال الخيرات (448) به وسيله عقل انسان به خوبى ها دست مى يابد.

4 - صبر و استقامت :

ثمرة العقل الاستقامة (449) ثمره و نتيجه عقل استقامت در برابر حوادث است .

5 - همنشينى با خوبان :

ثمرة العقل مصاحبة الاخيار(450) ثمره خرد، همنشينى با خوبان است .

6 - مدارا كردن با مردم :

ثمرة العقل مداراة لناس (451) نتيجه عقل مدارا نمودن با مردم است .

معيار حسابرسى بر اساس عقل

1 - امام باقر عليه السلام مى فرمايد :انما يداقّ اللّه العباد فى الحساب يوم القيمة على قدرما آتاهم من العقول فى الدنيا(452) همانا خداوند بندگانش را در قيامت حسابرسى مى كند به اندازه خردى كه به آن ها در دنيا داده است .

2. قال رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله اذا بلغكم عن رجل حسن حال فانظروا فى حسن عقله فانما يجازى بعقله (453) هرگاه خوبى مردمى به شما رسيد بنگريد در نيكويى خرد او چون كيفر و پاداش بر طبق عقل مى باشد. 3 - عن ابى عبداللّه عليه السلام :قلت له جعلت فداك ان لى جارا كثيراالصلاة كثير الصدقه كثير الحج فقال يا اسحاق كيف عقله قلت له جعلت فداك ليس له عقل فقال لا يرتفع بذلك منه (454) شخصى به امام صادق عليه السلام عرض ‍ كرد: فدايت شوم من همسايه اى دارم كه زياد نماز مى خواند و بسيار صدقه مى دهد و بسيار حج انجام مى دهد. امام فرمود: عقل او چگونه است ؟ گفتم : عقل ندارد.

امام فرمودند: پس به سبب اين ، اعمال او بالا نمى رود و پذيرفته نمى شود.