صفات انسان عاقل
امام كاظم عليه السلام در صفات خردمند و عاقل مى فرمايد: يا هشام كان اميرالمؤمنين يقول ما عبداللّه بشئ افضل من العقل و ما تّم عقل امرء حتى يكون فيه خصال شتّى الكفر و الشر منه ماء مونان و الرشد و الخير منه ماءمولان و فضل ماله مبذول و فضل قوته مكفوف و نصيبه من الدنيا القوت ، لا يشبع من العلم طول دهره و الذّل احب اليه من اللّه مع العزّ مع غيره و التواضع احّب اليه من الشّرف يستكثر قليل المعروف و يستقل كثير المعروف من نفسه و يرى الناس كلهم خيرا منه و انّه شرّهم فى نفسه و هو تمام الامر(455) اى هشام ! اميرالمؤمنين عليه السلام مى فرمود: خداوند با چيزى بهتر از عقل پرستش نشود و تا چند صفت در انسان نباشد عقل اوكامل نشده است . بايدمردم از كفر و شرارتش در امان و به نيكى و هدايتش اميدوار باشند، زيادى مالش را ببخشند و زيادى گفتارش را نگهدارد،بهره او از دنيابه مقدار قوتش باشد. تا زنده است از دانش سير نشود، ذلّت درپيشگاه خدا را از عزّت دربرابر غير خداو تواضع را از شرافت دوست تر دارد. نيكىِ اندك ديگران را زياد و نيكى بسيار خود را اندك شمارد، همه مردم را از خود بهتر داند و خود را از همه بدتر داند و اين تمام مطلب است .رسول اكرم صلّى اللّه عليه و آله 10 صفت و خصلت را براى عاقل بيان مى فرمايد: ان يحلم عمنّ جهل عليه و يتجاوز عمّن ظلمه و يتواضع لمن هو دونه و يسابق فوقه فى طلب البر و اذا اراد ان يتكلم تدبّر فان كان خيرا تكلم فغنم و ان كان شرا سكت فسلم و اذا عرضت له فتنة استعصم باللّه و امسك لسانه و اذا راءى فضيلة انتهز بها لا يفارقه الحياء و لا يبدوا منه الحرص فتلك عشر خصال يعرف بها العاقل (456)1 . بردبارى نسبت به كسى كه نادانى ورزيده است .2 . گذشت نسبت به كسى كه به او ستم كرده است .3 . تواضع نسبت به افراد پايين تر.4 . سبقت گرفتن از افراد بالاتر در طلب نيكى .5 . هرگاه بخواهد تكلم كند تدبّر و عاقبت انديشى كند، اگر سخن او خير است تكلم كند كه بهره برده است و اگر سخن او شر است ، سكوت ورزد تا سالم ماند.6 . هرگاه فتنه و بلايى به او رسد به خداوند پناه ببرد.7 . دست و زبان خود را كنترل كند.8 . هرگاه فضيلت را مشاهده كرد به طرف آن برود.9 . از حيا جدا نشود.10 . حرص ازاو ظاهرنشود. اين ده صفت است كه به سبب آن عاقل شناخته مى شود.