يكى از عوامل پرورش عقل و تربيت خرد فكر نمودن و انديشيدن در آيات و نعمت هاى بزرگ الهى است قرآن به دو طريق مردم را دعوت و تشويق به تفكر و انديشيدن نموده است :1. گاهى به صورت مستقيم ، امر به تفكر نموده است .2. گاهى مسايل برهانى واستدلالى را بيان كرده كه محتاج به تفكر و است .اما طريق اول را كه امر به تفكر نموده است در اين آيات ملاحظه مى كنيم : قل انما اعظكم بواحدة ان تقوموا للّه مثنى و فردى ثم تتفكروا(470) بگو تنها شما را به يك چيز اندرز مى دهم و آن اين كه دو نفر دو نفر يا به تنهايى براى خدا قيام كنيد سپس فكر خود را به كار گيريد و انديشه نماييد جالب اين است در اينجا قرآن مى فرمايد تتفكروا (بيانديشيد) اما در چه چيز؟ از اين نظرمطلق است و به اصطلاح (حذف متعلق دليل بر عموم است ) يعنى در همه چيز، در زندگى معنوى و مادى . در مسايل مهم زندگى و در مسايل كوچك زندگى و در همه آيات و نشانه هاى الهى فكر كنيد ولى از همه بهتر، انديشه براى پيدا كردن اين چهار سؤ ال است :از كجا آمده ام ؟ آمدنم بهر چه بود؟ به كجا مى روم ؟ و اكنون در كجا هستم ؟ گاهى مى فرمايد: ما آيات خود را براى شما بيان كرديم ، شايد فكر خود را به كار اندازيد. كذلك يبين اللّه لكم الايات لعلكم تتفكرون (471) گاهى مى فرمايد: چرا فكر خود را به كار نمى اندازيد؟ افلا تتفكرون (472) گاهى سرزنش مى نمايد كه چرا انسان ها فكر نمى كنند؟ اولم يتفكروا(473) آيا اين ها فكر نكردند؟ از اين تعبيرات مختلف مى فهميم كه قرآن اهميت فوق العاده اى براى تفكر و انديشيدن كه وسيله اى است براى تربيت عقلانى قايل شده است و اين تفكر انواع مختلف دارد از حيث متعلق ، مانند تفكر در آسمان و زمين و خلقت انسان و مانند آن كه بدان اشاره مى شود.
1. تفكر در خلقت آسمان ها و زمين
قرآن در آيات متعدد مى فرمايد: در آفرينش آسمان ها وزمين ، نشانه هاو آياتى از ذات پروردگار است براى
لطفا منتظر باشید ...
