قال رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله : اقربكم منّى غدا احسنكم اخلاقا و اقربكم من الناس (121) نزديك ترين شما به من ، در فرداى قيامت كسانى اند كه اخلاقشان نيكوتر و به مردم نزديكتر باشند.
5 - پاداش برتر :
قال رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله ان العبد لينال بحسن خلقه درجة الصائم القائم (122) انسان از راه حسن خلق به درجات و پاداش روزه دار و شب زنده دار مى رسد.
6 - افزايش روزى :
قال الصادق عليه السلام حسن الخلق من الدين وهويزيدفى الرزق (123) اخلاق نيك از دين است و اخلاق نيك روزى آدمى را زياد مى كند.
7 - تكميل ايمان :
قال رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله اكمل المؤمنين ايمانا احسنهم خلقا و انّما المسلم من سلم المسلمون من لسانه و يده (124) كامل ترين انسان ها از نظر ايمان كسانى اند كه اخلاق آنان نيكوتر باشد و مسلمان كسى است كه مسلمانان از زبان و دست او در امان باشند.
8 - آبادانى شهرها و طول عمر :
انّ البر و حسن الخلق يعمران الديار و يزيدان فى الاعمار(125) نيكى كردن و اخلاق شايسته داشتن مايه آبادانى شهرها و باعث طول عمر مى شود.
تفاوت محاسن اخلاق با مكارم اخلاق
قال رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله : بعثت بمكارم الاخلاق ومحاسنها(126) من از طرف خداوند براى مكارم اخلاق ومحاسن آن مبعوث شده ام .راوى گويد: قلت لابى عبداللّه عليه السلام : ماحدّ حسن الخلق ؟ قال : تلين جانبك و تطيب كلامك و تلقى اخاك ببشر حسن (127)به امام صادق عليه السلام عرض كردم : حدّ حسن خلق چيست ؟ فرمود: با مردم به نرمى برخورد كن و پاكيزه سخن بگو و با برادرت گشاده رو باش .قد سئل الصادق عليه السلام : عن مكارم الاخلاق ؟ فقال العفو عمّن ظلمك وصلة من قطعك و اعطاء من حرمك و قول الحقّ و لو على نفسك .(128) از حضرت صادق عليه السلام از مكارم اخلاق سؤ ال شد. حضرت فرمود: نسبت به كسى كه به تو ظلم كرده عفو كنى و با كسى كه با تو قطع رابطه كرده ارتباط بر قرار كنى و كسى كه تو را محروم كرده به او عطا كنى و سخن حق بگويى گرچه بر ضرر تو باشد.در اين كه ميان محاسن اخلاق و مكارم آن چه تفاوتى وجود دارد شايد در تعريف محاسن اخلاق بتوان گفت :محاسن اخلاق عبارت است خوى و خصلت هاى پسنديده و مكارم اخلاق عبارت است از بزرگوارى و كرامت نفس و به تعبير ديگر آن قسم خلق و خويى كه در شرع مقدس پسنديده شناخته شده و با غرايز حيوانى و تمايلات نفسانى هماهنگ است يا لااقل با آنها تضادى ندارد حسن خلق است و مكارم اخلاق عبارت است از آن قسم خلقيّات عالى و رفيعى كه اگر كسى بخواهد انجام دهد يا بايد با هواى نفس و غرايز حيوانى خود بجنگد و در جهت مخالف آن ها قدم بردارد يا لااقل بايد نداى آن ها را ناديده بگيرد و نسبت به آن بى اعتنا باشد.صفاتى را كه امام عليه السلام در تعريف حسن خلق فرموده با تمايلات نفسانى هماهنگ است يعنى انسان ذاتا ميل دارد محبوب مردم باشد و با مردم مؤ دّب سخن بگويد. امّا در مكارم اخلاق آدمى به طور طبيعى مايل نيست آن طور عمل كند كه مى خواهد بلكه مى خواهد در جهت مخالف مكارم اخلاق قدم بردارد مثلاً اگر كسى به شما اهانت كرد غريزه انتقامجويى مى گويد: بايد عمل او را تلافى كرد امّا امام صادق مى فرمايد:مكارم اخلاق اقتضا مى كند او را ببخشى .(129)
فصل دوّم : روش هاى تربيت و تزكيه نفس
روشهاى تربيت و تزكيه نفس در اسلام به طور كلى بر دو قسم است :قسمتى از آنها مربوط به خود انسان است مانند ياد مرگ و قيامت و مراقبه و محاسبه و انجام عبادات مانند نماز و روزه و تفكر و انديشيدن در موجودات نظام هستى و... كه تمام اينها تاءثير خاص خود را در جهت تزكيه روح بشر دارد.و بخشى از آن مربوط به افرادى است كه مى خواهند انسان را تربيت و هدايت كنند مانند رهبران دينى كه از روشهاى مختلفى از قبيل انذار و تبشير نصحيت ، موعظه بهره مى گيرند گرچه اين قسمت با قسم اول بى ارتباط نخواهد بود زيرا روشهاى ياد شده در قسم اول را (مانند ياد مرگ مراقبه ، محاسبه ، تفكر) انسان
لطفا منتظر باشید ...
