در آيه بعد دو برنامه ديگر اخلاقى را كه جنبه اثباتى دارد در برابر دو برنامه گذشته كه جنبه نفى داشت بيان كرده و مى گويد پسرم ! در راه رفتنت اعتدال را رعايت كن و اقصد فى مشيك و در سخن گفتن نيز رعايت اعتدال را بنما و از صداى خود بكاه و فرياد مزن و اغضض من صوتك چرا كه زشت ترين صداها صداى خران است ان انكر الاصوات لصوت الحمير(392) در واقع اين دو آيه از دو صفت خود برتر بينى و خود پسندى نهى نموده و به دو صفت اعتدال در راه رفتن و سخن گفتن امر نموده است (393).
10. حضرت پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و خلق عظيم
قرآن كريم پيامبر گرامى اسلام صلّى اللّه عليه و آله را به عنوان اسوه و الگوى تربيت مردم معرفى مى كند واز او به عنوان صاحب خلق عظيم ياد نموده وانّك لعلى خلق عظيم (394) و تو اخلاق عظيم و برجسته اى دارى . در اين كه مقصود از خلق عظيم پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله چيست ؟ اقوالى گفته شده است از جمله :الف : تو بر دين بزرگى هستى كه دين اسلام است .ب : تو متخلّق به اخلاق اسلام و بر طبع بزرگى هستى و حقيقت اخلاق آن است كه انسان نفس خود را به آن بيارايد.ج : خلق عظيم صبر بر حق وبخشش وسيع وتدبير به اقتضاى عقل مى باشد.د: عايشه گويد: اخلاق پيامبر متضّمن بود آنچه كه در ده آيه اول سوره مؤمنون آمده است و كسى راكه خداوند ستايش كند بر اين كه اخلاق بزرگى دارد ديگر بعد از آن ستايش ، ستايشى نيست .ه: خداوند خلق او را عظيم فرموده براى اين كه با اخلاقش با مردم معاشرت داشت و با قلبش جدا بود پس ظاهرش با مردم باطنش با خدا بود و: براى اين كه حضرت امتثال نمود ادبى كه خداى سبحان او را فرموده خذ العفو و امر بالعرف و اعرض عن الجاهلين (395) ز: خلق او را عظيم نموده براى اجتماع مكارم اخلاق در آن حضرت وتاءييد مى كند اين معنا را آنچه حضرت فرموده : انما بعثت لاتمّم مكارم الاخلاق ح : از عايشه پرسيدند: اخلاق پيامبر چگونه بود؟ گفت :كان خُلقه القرآن ط : بعضى گفته اند: سرّ اين كه خداوند پيامبر را بر عظمت در اخلاق ستايش كرد آن است كه به او دستور داد تا به هدايت انبيا اقتدا كند اولئك الذين هداهم اللّه فبهديهم اقتده كه منظور آن است كه به تمام فضايل اخلاقى كه در انبيا متفرق است اقتدا كند و چون اين درجه عاليه براى هيچ يك از انبياء پيشين ميسّر نشد خداوند او را به اخلاق عظيم ياد كرد.(396)
مهربانى پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله
قرآن كريم پيامبر اكرم را به عنوان دلسوزترين شخص نسبت به هدايت مردم معرفى مى كند لذا مى فرمايد:لقد جاءكم رسول من انفسكم عزيز عليه ما عنتّم حريص عليكم بالمؤمنين رؤ ف رحيم (397). رسولى از خود شما به سويتان آمد كه رنج هاى شما بر او سخت است و اصرار به هدايت شما دارد، و نسبت به مؤمنان رؤ ف و مهربان است ، به اندازه اى پيامبر اكرم براى هدايت و راهنمايى و رسيدن به سعادت مردم سعى و تلاش مى كرد و غصه مى خورد كه خداوند در قرآن در چند مورد به او تسليت مى گويد و مى فرمايد: ناراحت و غمناك مباش از جمله : فلا تذهب نفسك عليهم حسرات ان اللّه عليم بما يصنعون (398) جان خودت را به خاطر شدت تاءسف بر آن ها از دست نده كه خداوند به آنچه انجام مى دهند عالم است . فلعلك باخع نفسك على آثارهم ان لم يؤ منوا بهذا الحديث اسفا(399) گويى مى خواهى خود را از غم و غصه به خاطر اعمال آنها هلاك كنى ،اگر آن ها به اين گفتار ايمان نياورند. لعلك باخع نفسك الا يكونو مؤمنين (400) گويى مى خواهى خود را هلاك كنى كه چرا اين ها ايمان نمى آورند،اين اوصاف برجسته كه حرص بر هدايت مردم و مهربانى نسبت به مؤمنين و غصه خوردن از عدم ايمان كفار و منافقين است فقط در قرآن براى پيامبر اكرم ذكر شده است .قرآن كريم دستورات مختلفى به پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله مى دهدكه مقصود اصلى از آن دستورات
لطفا منتظر باشید ...
