دوّمين روش : فراگيرى علم و دانش - تحلیلی بر روش های تربیت نفس و اهداف آن در فرهنگ وحی نسخه متنی

هستند چون آن ها قطعا ظالم نيستند، البته آيه شريفه يك حكم نوعى را بيان مى كند نه كلى .

دوّمين روش : فراگيرى علم و دانش

يكى از روش هاى مؤثر در جنبه تربيت عقلانى و از عوامل مهم در پرورش ‍ نيروى خرد و انديشه را قرآن كريم لزوم فراگيرى علم و كسب دانش ‍ مى داند.

لذا قرآن مى فرمايد: اگر كسى عالم بود و از دانش بهره مند بود مى تواند نشانه هاى حق را بفهمد و تعقل كند و تلك الامثال نضربها للناس و ما يعقلها الا العالمون (512) اسلام با ارزش ترين افراد را كسانى مى داند كه از بهره علمى بيشترى برخوردار هستند رسول اكرم صلّى اللّه عليه و آله مى فرمايد: اكثر الناس قيمة اكثرهم علما و اقلّ الناس قيمة اقلّهم علما(513) ارزشمندترين مردم كسانى اند كه علم بيشترى دارند وكم ارزش ترين آنان كسانى هستند كه علم ودانش ‍ كمترى دارند.

تاءثير علم در تربيت عقلانى

حضرت على عليه السلام مى فرمايد: مؤيد العقل العلم (514) علم باعث تاءييد و تحكيم عقل مى شود. امام صادق عليه السلام مى فرمايد: كثرة النظر فى العلم يفتح العقل (515) مطالعه و دقت زياد در مسايل علمى انديشه انسان را به كار مى اندازد. حضرت على عليه السلام از علم به عنوان چراغ و روشن كننده خرد تعبير نموده است : العلم مصباح العقل (516) و نيز مى فرمايد: العلم منير العقل (517) عقل استعدادى است كه به وسيله علم و تجربه ها زياد مى گردد.

در قرآن هدف آفرينش جهان ، علم و دانش معرفى شده كه بر اساس علم انسان ، نيروى عقلانى او زياد مى گردد كه در نتيجه معرفت انسان به خداوند بيشتر و عبوديت بشر زيادتر مى گردد اللّه الذى خلق سبع سموات و من الارض ‍ مثلهنّ يتنزّل الامر بينهنّ لتعلموا ان اللّه على كل شئ قدير(518) خداوند كسى است كه هفت آسمان را آفريد و از زمين نيز همانند آن را؛ فرمان او در ميان آن ها پيوسته نازل مى شود تا بدانيد كه خداوند بر هر چيز تواناست .

فضيلت علم در قرآن

1 - اهميت علم :

قرآن تا آن جا به تحصيل علم و دانش اهميت قايل شده كه مسلمانان را ملزم مى سازد كه همه در ميدان جنگ شركت نكنند، بلكه گروهى بمانند و معارف اسلامى را بياموزند. و ما كان المؤمنون لينفروا كافّة فلولانفر من كل فرقة منهم طائفة ليتفقهوا فى الدين و لينذروا قومهم اذا رجعوا اليهم لعلّهم يحذرون (519) شايسته نيست مؤمنان همگى (به سوى جهاد) كوچ كنند چرا از هر گروهى طايفه اى از آنان كوچ نمى كنند و (طايفه اى بماند) تا در دين (و احكام و معارف اسلام ) آگاهى پيدا كنند و به هنگام بازگشت به سوى قوم خود آن ها را انذار نمايند تا از (مخالفت فرمان پروردگار) بترسند و خوددارى كنند.

2 - هدف از بعثت انبيا تعليم دانش و تربيت :

قرآن مى فرمايد كما ارسلنا فيكم رسولاً منكم يتلوا عليكم آياتنا و يزكيكم و يعلمكم الكتاب و الحكمة و يعلمكم ما لم تكونوا تعلمون (520) رسولى در ميان شما از نوع خودتان فرستاديم تا آيات ما را بر شما بخواند و شما را تزكيه كند و كتاب و حكمت بياموزد و آنچه نمى دانستيد به شما ياد دهد.

3 - تقرّب به خداوند متناسب با درجات علم :

قرآن مى فرمايد يرفع اللّه الذين آمنوا منكم و الذين اوتوا العلم درجات (521) خداوند متعال كسانى را كه از علم بهره دارند درجات عظيمى مى بخشد اگر براى مؤمن درجه است ، براى مؤمن عالم درجات خواهد بود. منظور از بالابردن درجات قطعا بالا بردن مكانى نيست بلكه بالا بردن از نظرمقام قرب پروردگار است .

مرحوم علامه طباطبايى مى فرمايد از آيه استفاده مى شود كه مؤمنان دو گروه هستند: مؤ منان عالم ، مؤمنان غيرعالم ومؤمنان عالم برتر و بالاتر هستند سپس ‍ به آيه هل يستوى الذين يعلمون والذين لا يعلمون استدلال مى نمايند.

4 - نام راسخان در علم كنار نام خدا :

ومايعلم تاءويله الاّ اللّه والراسخون فى العلم يقولون امنّا به (522) حقايق قرآن را جز خداوند و راسخان در علم نمى دانند. در عظمت علم واقعى و علماى حقيقى همين بس كه نام آنان در رديف نام مقدس خداوند آمده و مقامشان بعد از مقام الهى است .