توبه - تحلیلی بر روش های تربیت نفس و اهداف آن در فرهنگ وحی نسخه متنی

افتد و متكى به قدرت و رحمت او مى شود قدرتى كه برترين قدرت هاست و هيچ چيز در برابر او ياراى مقاومت ندارد قلبش آرام مى گيرد.

4. عامل ديگر نگرانى آن است كه انسان گاهى براى رسيدن به يك هدف زحمت زيادى را تحمل مى كند امّا كسى را نمى بيند كه براى زحمت او ارج نهد و قدردانى و تشكر كند اين ناسپاسى او را شديدا رنج مى دهد امّا هنگامى كه احساس كند كسى از تمام تلاش هاى او آگاه است و به آن ها ارج مى نهد پاداش مى دهد ديگر چه جاى نگرانى و بى قرارى است . البته عوامل ديگرى هم براى نگرانى هست ولى بيشتر عوامل به يكى از عوامل فوق باز مى گردد.(754)

توبه

يكى از اهداف تربيت در قرآن مساءله توبه و رجوع به خداوند است ، به اين معنا كه انسان هميشه در زندگى توبه و رجوع و انابه به سوى خداوند داشته باشد و از عوامل و افكار سابق خود واقعا نادم و پشيمان باشد.

همه انسان ها در هر سطحى كه باشند لازم است توبه كنند، چون هر كس ‍ نسبت به مقام ومنزلتى كه دارد طبعا يك خطاهايى و تقصيراتى در زندگى و در اعمال دارد كه بايد از آنها در نزد پروردگار استغفار كند.

خداوند به اندازه اى لطف و مرحمت نسبت به بندگان دارد كه پذيرش توبه را مستقيم به خود نسبت مى دهد و كسى را در قبولى توبه واسطه و شفيع قرار نمى دهد. قرآن مى فرمايد: هوالذى يقبل التوبة عن عباده (755) او خداوندى است كه توبه بندگانش را قبول مى كند. در آيه ديگر مى فرمايد: غافر الذنب و قابل التوب (756) خداوند گناه بندگان را مى بخشد و توبه آنان را مى پذيرد.

كمّيت و كيفيّت در توبه

يكى از اهداف قرآن كريم در تزكيه روح بشر اين است كه انسان ها داراى روحيه توبه و انابه باشند و هميشه خود را بنده مقصر خداوند بدانند، لذا در قرآن كريم مساءله توبه از نظر كمى و كيفى بيان شده است . امّا از نظر كميت قرآن مى فرمايد: توبوا الى اللّه جميعا(757) همه انسان ها به سوى خداوند از همه گناهان توبه كنند. امّا از نظر كيفيت توبوا الى اللّه توبة نصوحا(758) نصوح از نصح (به ضم ) مشتق است و به معناى اخلاص است .

قيل للامام على عليه السلام ما التوبه النصوح فقال عليه السلام ندم بالقلب و استغفار باللسان و القصد على ان لا يعود(759) از حضرت على عليه السلام پرسيدند: توبه نصوح چيست ؟ فرمود: پشيمانى قلبى و استغفار به زبان و تصميم بر ترك گناه .

توبه در قرآن

تعريف توبه

الف ) بازگشت از خطا به طاعت و پشيمانى از گناه . انه من عمل سوء بجهالة ثم تاب من بعده و اصلح (760)

ب ) به معناى بخشش وپذيرش توبه : هرگاه با حرف (عَلى ) همراه باشد از سوى خداوند مانند: فتلّقى آدم من ربّه كلمات فتاب عليه (761) به صورت اسم فاعل مذكر ومؤ نث به معنى توبه كننده از گناه التائبون العابدون الحامدون ...(762)، عسى ربّه ان طلقكّن ... مسلمات مؤمنات قانتات تائبات (763) به صورت صيغه مبالغه (توّاب ) به دو معنا آمده است :

الف ) بسيار توبه كننده :

ان اللّه يحب التوابين

ب ) بسيار توبه پذير و بخشنده :

انّه هو التواب الرحيم (764)

شرايط پذيرش توبه

الف ) تقوا:

واتقوا اللّه ان اللّه هو التواب الرحيم (765) تقوا پيشه كنيد، به درستى كه خداوند بسيار توبه پذير و مهربان است .

ب ) تسبيح واستغفار:

فسبّح بحمد ربك واستغفره انه كان توّابا(766) پروردگار را تسبيح وحمد كن واز او آمرزش بخواه كه او بسيار توبه پذير است .

ج ) استغفار پيامبر صلّى اللّه عليه و آله :

و لو انّهم اذ ظلموا انفسهم جاءُوك فاستغفرواللّه و استغفر لهم الرسول لوجدوا اللّه توّابا رحيما(767) اى پيامبر! اگر مخالفانى كه به خود ستم كردند نزد