شده است ولى به اعتقاد بعضى از مفسران بزرگ در حجة الوداع نازل گشته «1» در حالى كه بعضى گفتهاند كه جمله" فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ" ناظر به جريان حديبيه است كه در سال ششم هجرت واقع شد و مسلمانان از زيارت خانه خدا ممنوع شدند «2» در اين آيه، احكام زيادى بيان شده است:
1- در ابتدا، يك دستور كلى براى انجام فريضه حج و عمره به طور كامل و براى اطاعت فرمان خدا داده، مىفرمايد:" حج و عمره را براى خدا به اتمام برسانيد" (وَ أَتِمُّوا الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ لِلَّهِ).
در واقع قبل از هر چيز به سراغ انگيزههاى اين دو عبادت رفته و توصيه مىكند كه جز انگيزه الهى و قصد تقرب به ذات پاك او، چيز ديگرى در كار نبايد باشد، و عمل نيز به مقتضاى" وَ أَتِمُّوا" از هر نظر كامل و جامع باشد.
2- سپس به سراغ كسانى مىرود كه بعد از بستن احرام به خاطر وجود مانعى، مانند بيمارى شديد و ترس از دشمن، موفق به انجام اعمال حج عمره نباشند، مىفرمايد:" اگر محصور شديد (و موانعى به شما اجازه نداد كه پس از احرام بستن وارد مكه شويد) آنچه از قربانى فراهم شود ذبح كنيد و از احرام خارج شويد (فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْيِ)».
به هر حال افرادى كه گرفتار مىشوند، و توانايى انجام مراسم حج و عمره را پيدا نمىكنند، مىتوانند با استفاده از اين مساله، از احرام خارج شده و به حال
1) الميزان، جلد 2، صفحه 75 (ذيل آيه مورد بحث). 2) تفسير فى ضلال القرآن، جلد 1 صفحه 277. 3) در تركيب آيه دو احتمال داده شده است، نخست اينكه" ما" در ما استيسر مبتدا است، و خبر آن" عليكم" محذوف است، و در تقدير چنين است: فعليكم ما استيسر من الهدى، احتمال ديگر اينكه" ما" مفعول براى فعل مقدرى است و در تقدير چنين است: فاهدوا ما استيسر من الهدى.