در اينجا اين سؤال پيش مىآيد كه آيا عفو و گذشت از ستمگر در حقيقت موجب امضاى ظلم او نخواهد بود و آيا اين كار او را تشويق به ادامه ستم نمىكند؟! و آيا اين دستور يك نوع واكنش منفى تخديرى در مظلومان ايجاد نخواهد كرد؟
پاسخ سؤال اين است كه مورد" عفو و گذشت" از مورد" احقاق حق و مبارزه با ظالم" جدا است، به همين دليل در دستورهاى اسلامى از يك طرف مىخوانيم نه ظلم كنيد و نه تن به ظلم دهيد (لا تَظْلِمُونَ وَ لا تُظْلَمُونَ) «1» و دشمن ظالم و يا مظلوم باشيد.
(كونا للظالم خصما و للمظلوم عونا «2».
با ظالمان پيكار كنيد تا به حكم خدا گردن نهند.
(فَقاتِلُوا الَّتِي تَبْغِي حَتَّى تَفِيءَ إِلى أَمْرِ اللَّهِ) «3».
و از سوى ديگر دستور به عفو و بخشش و گذشت داده شده است همانطور كه ميفرمايد:
(وَ أَنْ تَعْفُوا أَقْرَبُ لِلتَّقْوى) «4».
(وَ لْيَعْفُوا وَ لْيَصْفَحُوا أَ لا تُحِبُّونَ أَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ لَكُمْ) «5».
گرچه ممكن است بعضى از افراد كم اطلاع ميان اين دو حكم در بدو
(1) بقره آيه 279. (2) نهج البلاغه وصيتنامه شماره 48. (3) حجرات آيه 9. (4) بقره آيه 237. (5) سوره نور آيه 22،