و با ايمان را مىبينيم كه گاهى از پدر و مادرى آلوده و بى ايمان و گمراه متولد مىشوند، عكس آن نيز مشاهده شده است كه بر خلاف قانون وراثت انسانهاى بى ارزش و مرده از پدر و مادر ارزشمندى به وجود آمدهاند «1».
البته مانعى ندارد كه آيه فوق اشاره به هر دو قسمت باشد زيرا هر دو از عجائب آفرينش و از پديدههاى اعجابانگيز جهانند و روشنگر اين حقيقتند كه علاوه بر عوامل طبيعى، دست قدرت آفريدگار عالم و حكيمى در كار است.
(در جلد پنجم صفحه 356 ذيل آيه 95 سوره انعام توضيحات ديگرى نيز در اين باره دادهايم).
بعد اضافه مىكند:" چه كسى است كه امور اين جهان را تدبير مىكند"؟
(وَ مَنْ يُدَبِّرُ الْأَمْرَ).
در حقيقت نخست سخن از آفرينش مواهب، سپس سخن از حافظ و نگهبان و مدبر آنها است.
بعد از آنكه قرآن اين سؤالات سهگانه را مطرح مىكند بلافاصله مىگويد:
" آنها بزودى در پاسخ خواهند گفت: اللَّه".
از اين جمله به خوبى استفاده مىشود كه حتى مشركان و بت پرستان عصر جاهليت خالق و رازق و حياتبخش و مدبر امور جهان هستى را خدا مىدانستند، و اين حقيقت را از طريق عقل و هم از راه فطرت در يافته بودند كه اين نظام حساب شده جهان نمىتواند مولود بى نظمى و يا مخلوق بتها باشد.
و در آخر آيه به پيامبر (ص) دستور مىدهد:" به آنها بگو آيا با اين حال تقوا را پيشه نمىكنيد" (فَقُلْ أَ فَلا تَتَّقُونَ).
تنها كسى شايسته عبادت و پرستش است كه آفرينش و تدبير جهان به دست
(1) اين مضمون در روايات متعددى در جلد اول تفسير برهان صفحه 543 ذيل آيه 95 سوره انعام آمده است.