و تقدير.
ولى بدون شك تعبيرات ديگر آيه با اين تفسير زياد سازگار نيست، و لذا ما آن را در مرحله دوم قرار دادهايم (دقت كنيد).
در هر حال آيه اشاره به امتيازات اسلام و مسلمين راستين و اتكاى آنها بر دلائل محكم در انتخاب اين مكتب است، و در نقطه مقابل سرنوشت شوم منكران مستكبر را نيز بيان كرده است.
در اينجا به چند نكته بايد توجه داشت:
بعضى از مفسران گفتهاند منظور" جبرئيل" پيك وحى خدا است، و بعضى منظور از آن را پيامبر (ص) دانستهاند، و بعضى آن را به معنى زبان پيامبر (ص) تفسير كردهاند (در حالى كه يتلوه را از ماده تلاوت به معنى" قرائت" گرفتهاند، نه به معنى پشت سر آمدن).
ولى بسيارى از بزرگان مفسران آن را به على (ع) تفسير كردهاند.
در روايات متعددى كه از ائمه معصومين به ما رسيده است، و در بعضى از كتب تفسير اهل سنت نيز آمده روى تفسير تاكيد شده است كه منظور از شاهد امام امير مؤمنان (ع) يعنى نخستين مردى كه به پيامبر و قرآن ايمان آورد، و در تمام مراحل با او بود و لحظهاى از فداكارى فروگذار نكرد و تا آخرين نفس در حمايتش كوشيده، مىباشد «1».
در حديثى مىخوانيم كه على (ع) فرمود: در باره هر يك از مردان معروف قريش آيه يا آيههايى نازل شده است كسى عرض كرد اى امير مؤمنان در باره شما
(1) به تفسيرهاى برهان، و نور الثقلين، و قرطبى، و مجمع البيان، و ساير تفاسير مراجعه فرمائيد.