آرى شما چنان در قبضه قدرت او و مراقبان مخفى و آشكارش قرار داريد كه حتى ابزارهاى گناه شما گواهانى هستند بر ضد شما! جمعى از مفسران شان نزولى براى اين آيه نقل كردهاند كه" سه نفر از كفار قريش و طايفه بنى ثقيف كه جمجمههايى كوچك و شكمى بزرگ داشتند در كنار خانه كعبه اجتماع كرده بودند، يكى از آنها به ديگران گفت: آيا شما فكر مىكنيد خداوند سخنان ما را مىشنود؟! ديگرى افزود: آهسته! اگر بلند بگوئيم مىشنود و اگر آهسته تكلم كنيم نمىشود.
ديگرى اضافه كرد: من فكر مىكنم اگر صداى بلند را بشنود حتما صداى آهسته را هم مىشنود! اينجا بود كه آيه فوق نازل شد «1».
به هر حال در آيه بعد مىافزايد:" اين گمان بدى بود كه در باره پروردگارتان داشتيد، و همان موجب هلاكت شما گرديد، و سرانجام از زيانكاران شديد" (وَ ذلِكُمْ ظَنُّكُمُ الَّذِي ظَنَنْتُمْ بِرَبِّكُمْ أَرْداكُمْ فَأَصْبَحْتُمْ مِنَ الْخاسِرِينَ) «2» «3».
آيا اين گفتگوها سخن خداوند است، يعنى گفتگوى اعضا و جوارح تا جمله" أَنْطَقَنَا اللَّهُ الَّذِي أَنْطَقَ كُلَّ شَيْءٍ" تمام مىشود، سپس سخن خداوند در زمينه
(1) اين حديث را بسيارى از مفسران با تفاوتى در عبارات نقل كردهاند از جمله قرطبى، تفسير مجمع البيان، فخر رازى، روح البيان، و مراغى، همچنين در صحيح بخارى و مسلم و ترمذى نيز آمده است، و آنچه در بالا نقل كرديم ترجمه عبارتى بود كه در تفسير قرطبى آمده است (جلد هشتم صفحه 95 57). (2)" ذلكم" مبتدا" و" ظنكم" خبر آن است، بعضى نيز احتمال دادهاند كه" ظنكم" بدل است" و ارديكم" خبر ذلكم. (3)" ارداكم" از ماده ردى (بر وزن راى) به معنى هلاكت است.