صفحه‌ى 238
است كه ربا نزد خداوند عالم شديدتر است از بيست زنا، بلكه سى زنا با محارم مثل عمه و خاله، بلكه در خبر صحيح از حضرت صادق (عليه السّلام) منقول است كه يك درهم ربا عظيمتر است نزد خدا از هفتاد زناى با محارم در بيت الحرام، و در حديث نبوى است كسى كه ربا خورده باشد خداوند پر مىكند شكم او را از آتش جهنم به اندازهاى كه خورده است و اگر مالى به ربا كسب كند قبول نكند خداوند چيزى از عمل او را و پيوسته در لعنت خدا و ملائكه است تا قيراطى از آن در نزد او باشد. و در كلمات قصار نبوى است: بدترين مكاسب كسب ربا است، و از حضرت امير المؤمنين (عليه السّلام) مروى است خورنده و خوراننده و نويسنده و دو شاهد در وزر مساوى هستند، و فرمود كه رسول خدا (صلّى الله عليه وآله وسلّم) لعن فرمود ربا و خورنده و بايع و مشترى و نويسنده و دو شاهد آن را، و در شريعت مقدسه اسلام از گناهان كبيره بزرگ شمرده مىشود.
مسأله 1 ربا دو قسم است معاملى و قرضى، امّا معاملى پس آن دو شرط دارد:
اول: اتحاد در جنس است عرفاً مثل يك من گندم به يك من و نيم گندم و يك من خرما به يك من و زياده خرما، و مثل يك من انگور به يك من انگور و يك ريال مثلًا. و فرقى نيست در اين كه زياده علنى باشد، مانند امثله گذشته و يا زياده حكمى باشد مثل يك من گندم نقد به يك من گندم نسيه و يا فروختن هزار تومان پول نقره به هزار تومان در يك ماه، پس بنا بر اين اگر يك من گندم سرخ و پست را بفروشد به يك من و نيم گندم خوب ربا خواهد بود، و هم چنين اگر يك من برنج صدرى را بفروشد به يك من و يك چارك برنج رسمى و چنپا، معامله ربوبى و حرام است، و امّا اگر يك من برنج به دو من عدس و يا دو من گندم بفروشد، اشكال ندارد.
دوم: آن كه عوضين مكيل و يا موزون باشند، پس در چيزهايى كه به مشاهده و يا به عدد فروخته مىشود ربا جارى نيست.