صفحه‌ى 315
مراد از قسم آن است كه سوگند ياد كند كه كارى را بكند يا نكند بعد از اين، مثل اين كه بگويد و اللَّه فلان روز را روزه مىگيرم يا و اللَّه فلان كار را نمىكنم و از براى آن شرايط و احكامى است.
مسأله 1 شرط است كه قسم با لفظ باشد، و در آدم لال با اشاره نيز صحيح است، و لكن به نوشتن صحيح نيست و لازم نيست كه لفظ عربى باشد و به فارسى و ساير زبانها نيز واقع مىشود.
مسأله 2 شرط است كه قسم به خدا باشد چه به ذات مقدس يا به اسمى كه براى خداى تعالى است مثل «اللَّه» در عربى و «خدا» در فارسى يا به وصفى كه به غير خدا گفته نمىشود مثل «رحمن» يا به وصفى كه از مختصات خداست مثل آفريننده زمين و آسمان، يا صفاتى كه اگر گفته شود بىقرينه خداوند را مىفهماند، مثل پروردگار، آفريننده، روزى دهنده و اگر از صفاتى است كه هم به خدا نسبت مىدهند و هم به غير خدا و از ذكر آن بدون قرينه، خدا فهميده نمىشود، پس اگر به اين قسم صفات قسم بخورد و مرادش خدا باشد، احتياط واجب آن است كه به حكم قسم عمل كند.
مسأله 3 در اين كه فلان لفظ قسم است يا نه بايد به فهم مردم رجوع كرد هر چه را قسم دانستند قسم است. و ظاهر آن است اگر گفت به حق خدا، به