صفحه ى 493
تقوا عبارت از وجود داشتن مانعى در نفس است كه آن را از افراط كردن در شهوت بازمى دارد.
[17] اما مظاهر خارجى تقوى صفات نفسى آينده است كه به يكديگر وابسته اند و به دنبال هم مى آيند:
شكيبايى براى صرف نظر كردن از شهوات و جلوگيرى از رسيدن آنها بر مرحله افراط. اين نخستين و اساسيترين صفت مؤمنان به روز ديگر است، و آنكه در برابر شهوات بردبارى نمايد، از انحراف از حق دور مى شود و در اين صورت صادق است.
ب: صدق و راستى و آن تعبيرى از مستقيم بودن بر حق است، و هر انحرافى كه بر قلب انسان عارض شود، ناگزير در سخن او به گونه اى يا به گونه ديگر آشكار خواهد شد، چه ممكن نيست كه آدمى در انحراف عملى استمرار داشته باشد بى آنكه در گفتارش ظاهر شود.
و آن كس كه ملتزم به صدق باشد، ناگزير به اصلاح انحراف خود خواهد پرداخت. كسى به نزد امام صادق عليه السلام آمد و از او درخواست كه اندرز كوتاهى به او بدهد، پس به او گفت: دروغ مگو.
ج: فرمانبردارى از حق پس از آنكه نفس به صبر بر هواهاى نفسانى و راستى و راستگويى پرورده شد، آماده قبول حق مى شود. چه در اين هنگام مانع عمده پيروى حق كه پيروى هواى نفس بود از ميان رفته است و بنا بر اين با رضاى خاطر خود را تسليم حق مى كند.
د: انفاق ساده ترين و آشكارترين مظهر فرمانبردارى از حق بخشندگى و انفاق است، چه تا زمانى كه نفس آزمند و بخيل باشد، معلوم نيست كه عملا پيروى حق كند.