«قَلِيلًا ما تَشْكُرُونَ- چه اندك سپاس مىگزاريد.»
[79] «وَ هُوَ الَّذِي ذَرَأَكُمْ فِي الْأَرْضِ وَ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ- اوست آن كه شما را در روى زمين پديد آورد و همه نزد او گرد آورده مىشويد.»
ذرأ به معنى آفريد و پديد آورد است، و شايد كلمه «فى الأرض- در زمين» براى دلالت بر اين حقيقت است كه اصل آفرينش بشر خاك بوده است، و باز نيز به خاك بر مىگردد و از خاك بر مىخيزد و ديگر بار در رستاخيز گرد مىآيد.
[80] «وَ هُوَ الَّذِي يُحْيِي وَ يُمِيتُ- و اوست كه زنده مىكند و مىميراند ...»
تمام جهان با همه پيشرفتهاى تكنولوژيك خود از اين كه يك لحظه به زندگى انسان بيفزايد عاجز و ناتوان است، زيرا اين كار تنها به دست خداست، و نيز اوست كه مىميراند، و نه تنها انسان است كه تسليم اراده خداست بلكه هيچ پديدهاى را در اين جهان هستى نمىيابى كه بدو منتهى نشود.
«وَ لَهُ اخْتِلافُ اللَّيْلِ وَ النَّهارِ أَ فَلا تَعْقِلُونَ- و آمد و شد شب و روز از آن اوست. چرا تعقّل نمىكنيد؟» شب و روز از پى يكديگر مىآيند، نه تنها در تناوب زمانى يكسان بلكه در كوتاهى و بلندى مدّت نيز چنينند، و كسى كه بهرهاى از بصيرت برده باشد و به ديده دل خود به استوارى و درستى تدبير خدا درباره شب و روز بنگرد به معنى زندگى و مرگ و قدرت چيره خداوند بر آنها نيز آگاه مىشود.
[81] انسان وقتى از اين حقايق هدايت مىيابد كه از خرد خود بهره جويد، امّا وقتى عقل خود را به سببهاى گوناگون، همچون تقليد از پيشينيان، از كار باز مىدارد، از درك اين حقايق روشن و نزديك به خود دور مىشود.
«بَلْ قالُوا مِثْلَ ما قالَ الْأَوَّلُونَ- نه، آنها همان سخن گفتند كه پيشينيان مىگفتند.»
[82] پيشينيان چه مىگفتند؟
قرآن در اينجا ما را به سبب اصلى و ريشهدار بىايمانى آنها ارجاع مىدهد