امّا قلب بيمار و سخت از هر چه شيطان به هنگام آرزوجويى بدان القا كند و در آن بيفكند استقبال مىكند و در نتيجه از راه راست منحرف مىشود.
كافران همواره و بر دوام در شك و ناباورى خود ترديد مىكنند و آنان را عذابى سخت باشد.
عذر شيطانى ديگرى نيز وجود دارد كه آيات اين سوره بدان نيز مىپردازد، و آن عذر، يأس و نوميدى است، آنجا كه آدمى از خود مىپرسد، قيام براى خدا و مطالبه حقوق از دست رفته چه سودى دارد؟
آرى، آنان را كه در راه خدا تن به مهاجرت دادند و بر ضد ستم از خويشتن دفاع نمودند خدا يارى و پيروزى مىدهد. و هيچ چيزى در آسمانها و زمين خدا را ناتوان نمىسازد، مگر نه اين كه او همان شهريار بىنياز ستوده رئوف مهربان است و هموست كه زنده مىكند و مىميراند؟
براى آن كه حالت يأس را درمان كنيم بايد به آيات قدرت و رحمت خدا بنگريم.
شايد آنچه انسان را از عمل (به احكام) باز مىدارند همان جدل درباره دين است، و خداوند از آن نهى كرده، و به ما خبر داده كه ذات متعالش براى هر امتى راه و رسمى نهاده و بيگمان او خود به همه چيز آگاه و داناست.
شرك پناهگاه بهانهآوران است زيرا مشرك مىپندارد كه اعتماد و توكّل او به شريكان دروغين او را از مسئوليتها نجات مىدهد، ولى قرآن به ما يادآور مىشود كه آن شريكان جعلى حتى مگسى را نيافريدهاند و نمىتوانند در برابر او مقاومت كنند.
در آخرين درس اين سوره، خداوند بيان مىكند كه چگونه پيامبران را از ميان فرشتگان و مردم برگزيد ... و اوست كه بر ايشان تسلّط مطلق دارد، پس پارهاى نپندارند كه آنان (فرشتگان) نيمه خدايانند.
و در پايان اين سوره آيه كريمهاى را مىخوانيم كه خصوصيّات امّت اسلامى را مشخّص مىسازد، و به جهاد چنان كه سزاوار است، امر مىكند.