[71] قرآن پس از آن كه در دو آيه پايان درس پيشين نقش فشارى را كه از طرف پدران در زندگى نسلهاى بعد وارد مىشود بيان كرد، در اين جا بيان مىكند كه اين امر مشكل بشر از ديرگاه بوده است.
«وَ لَقَدْ ضَلَّ قَبْلَهُمْ أَكْثَرُ الْأَوَّلِينَ- و پيش از آنها بيشتر پيشينيان گمراه شدهاند.»
بر اثر همين عامل كه پيروى به خطا از پدران باشد.
[72] ولى خدا انبياء و پيامبران را براى آنان فرستاد تا با هشدار آنها را از سرانجام گمراهى بر حذر دارند، شايد به حق راه يابند و هدايت شوند.
«وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا فِيهِمْ مُنْذِرِينَ- و ما هشدار دهندگانى به ميانشان فرستاديم.»
[73] امّا آنها هشدارها را تكذيب كردند و با پيامبران جنگيدند، پس خدا آنها را سرنگون ساخت و آثار و اخبارشان را باقى نهاد تا عبرت كسانى باشند كه پس از آنها مىآيند.
«فَانْظُرْ كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الْمُنْذَرِينَ- پس بنگر كه سرانجام آن هشدار دادهشدگان چگونه بود.»
اين مسئوليّت انسان در برابر تاريخ است كه از آن براى زندگى و آينده خود بهره جويد. و هنگامى كه خدا از پيامبر خود مىخواهد كه در آن بنگرد، براى آن است كه هشيارى و آگاهى نسبت به تاريخ به اهل رسالت اعتماد به خود و اطمينان به خطّ خويش و بينش در جنبش مىبخشد. با انديشيدن در اين آيهها و آيه بعد مىتوانيم بگوييم كه قرآن دورههاى تمدّن را در اين مقطع مختصر و فشرده مىسازد.