«وَ مِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ- و بعضى راه ميانه را برگزيدند،» آنان كسانى هستند كه روز روزه گرفتند و شب به عبادت گذراندند- چنان كه در حديث پيش گفته گذشت.
«وَ مِنْهُمْ سابِقٌ بِالْخَيْراتِ بِإِذْنِ اللَّهِ- و از ايشان كسى است كه به فرمان خدا در كارهاى نيك پيشى گرفت،» و او امام است.
«ذلِكَ هُوَ الْفَضْلُ الْكَبِيرُ- و اين بخشايش بزرگ است.»
يعنى توفيق پيشى گرفتن در كارهاى نيك.
اين تفسير آيه با سياق مطلب مناسب است و احاديثى بسيار از پيامبر (ص) و اصحابش آن را تأييد مىكند، تا آن جا كه شوكانى پس از آوردن اين حديث گويد:
اين احاديث يكديگر را تقويت مىكنند و رهسپارى بر اساس آنها واجب است، و گفته كسى كه تعبير «ظالم لنفسه- ستم كننده به خود» را بر كافر حمل مىنمايد بدين احاديث رد مىشود و آنچه طبرانى و ابن مردويه و بيهقى درباره رستاخيز از اسامة بن زيد آوردهاند اين تفسير را تأييد مىكند. اسامه گويد: در مورد «فمنهم ظالم لنفسه ... يعنى بر خود ستم كردند ... تا پايان آيه» پيامبر خدا- صلّى الله عليه وآله- گفت:
«ايشان همه در بين اين امّتند و همه در بهشتاند». «33»
دو تفسير ديگر نيز آمده است:
نخستين تفسير مىگويد: مراد از ستم كننده همان كافر است.
و دوّمين تفسير گويد: مراد همه امّت هستند.
ولى اين اطلاق مخالف با گرد آمدن همه افراد امّت در بهشت است، زيرا برخى از آنها گناهانى بزرگ مرتكب شدهاند و از كسانى هستند كه خدا آنان را به دوزخ تهديد كرده است.
33- تفسير فتح القدير، ج 4، ص 352.