مى‏توان كرد از جهة نماز هر گاه مميز باشد چنانكه ظاهر لفظ غلام است و اگر مؤذّنى كم كرده باشد پس اگر شيعه باشد و سهوا كم كرده باشد يا از جهة تقيه اكتفا به اذان او مى‏توان كرد هر گاه ناقص را بگويند و اگر سنّى باشد پس اگر خود بگويد بانكه هر چه مؤذّن گويد او حكايت كند و هر چه را نگفته باشد او بگويد صحيح است چون اذان را خود گفته است يا آن كه خواهد كه با او نماز كند بعنوان تقيه و اگر اذان و اقامه را خود بگويد خوف آن باشد كه او بركوع رود و قرائت را نكرده باشد در اين صورت نيز اكتفا مى‏كند به آن كه آن چه را او ترك كرده است مى‏گويد و اكثر علما حمل اين حديث بر اين معنى كرده‏اند و تعميم به نحوى كه مذكور شد اظهر است، و بر جزو ثانى حديث دلالت مى‏كند احاديث صحيحه و كالصحيحه و بعضى از آنها گذشت و از احاديث بسيار ظاهر مى‏شود كه مى‏بايد در حالت اقامت مثل حالت نماز باشد و در اذان در كار نيست كه چنان باشد اگر چه سنت است كه در حال اذان نيز با وضو و رو بقبله ايستاده باشد مثل اقامت و در حالت اقامت ظاهر نيست كه اينها واجبست يا مستحبّ مؤكد چنانكه گذشت.

كيفية اذان‏

(و روى ابو بكر الحضرمىّ و كليب الاسدىّ عن ابى عبد اللَّه (صلوات اللَّه عليه) انّه حكى لهما الاذان فقال اللَّه اكبر اللَّه اكبر اللَّه اكبر اللَّه اكبر اشهد ان لا اله الّا اللَّه اشهد ان لا اله الّا اللَّه اشهد انّ محمّدا رسول اللَّه اشهد انّ محمّدا رسول اللَّه حىّ على الصّلاة حىّ على الصّلاة حىّ على الفلاح حىّ على الفلاح حىّ على خير العمل حىّ على خير العمل اللَّه اكبر اللَّه اكبر لا اله الّا اللَّه لا اله إلّا اللَّه و الاقامة كذلك)(1)

و بسند ضعيف منقولست از ابى بكر و بسند حسن كالصحيح منقولست از كليب و شيخ بسند موثق كالصحيح روايت كرده است از هر دو كه گفتند كه حضرت امام جعفر صادق صلوات اللَّه حكايت كرد از جهة ما اذان را و فرمودند كه اقامت مثل‏