اندیشه سیاسی محقق حلی

گوناگون به حل مشكلات اجتماعى افراد بپردازد؛ براى نمونه، فقر جوانان يكى از مشكلات اجتماعى است كه مانع ازدواج آنان و سبب فساد خواهد شد. به اعتقاد محقق، حكومت بايد از بيت‏المال به افرادى كه به واسطه فقر نمىتوانند ازدواج كنند و به حرام مىافتند هزينه ازدواج بدهد1، يا اگر زنى مسلمان شد و شوهر كافرش تقاضاى استرداد مهريه را كرد و وى از پرداخت آن عاجز بود بايد از بيت‏المال به او كمك شود2، يا نفقه زوجه مفقودالاثر را اگر ولى زوج نمىدهد بايد از بيت‏المال داده شود؛ بنابراين، حاكم موظف است براى حل برخى از مشكلات اجتماعى از بيت‏المال استفاده كند، چرا كه بيت‏المال براى مصالح عامه است و رفع مشكلات اجتماعى جامعه اسلامى از مهم‏ترين مصالح عامه مىباشد.

ب) در امور قضايى

يكى از وظايف حاكم، نصب قاضى و تأمين وى از لحاظ اقتصادى است3، به‏علاوه كاتب و مترجم قاضى نيز از بيت‏المال حقوق مىگيرند4، هم‏چنين اجرت اقامه كننده حدود5 و كاركنان دادگاه و قوه قضائيه از بيت‏المال داده مىشود. از طرفى ديه خطاى حاكم6، يا مواردى كه جانى در جنايتِ خطايى و شبه عمد از پرداخت ديه عاجز است7 يا استيفاى ديه از قاتل ممكن نيست ديه از بيت‏المال پرداخته مىشود.

ج) در امور نظامى

حاكم براى داشتن نيروى نظامى قوى و آماده بايد از بيت‏المال هزينه كند؛ براى مثال، حقوق كاركنان نيروهاى مسلح8، هزينه جنگ، جايزه براى كسب اطلاعات از دشمن9 و مسابقاتى كه براى آمادگى جنگى انجام

1. همان، ص967؛ اين مطلب مضمون روايتى است.

2. همان، ص254.

3. همان، ص862.

4. همان.

5. همان، ص1002.

6. همان، ص951.

7. همان، ص 1055.

8. همان، ص249.

9. همان، ص241.