مانده از وي1 در علوم مختلف كه مورد مطالعه و فيشبردارى قرار گرفته، به نگارش در آوريم. البته از آنجا كه اين انديشمند بيشتر به دنبال مسائل فقهى، اصولى و كلامى بوده، عناوين خاص سياسى و حكومتى در آثار وى كمتر به چشم مىخورد. با وجود اين در آثار ايشان مفاهيمي؛ از قبيل حكومت، سلطان عادل، سلطان جائر، ولايت امام اصل، ولايت فقهاى مأمون امامى، كمك به فقها در عصر غيبت براى اجراى حدود الهى، امربهمعروف و نهىازمنكر، قضاوت، رجوع به قضات جور، جهاد، رفتار با اهل ذمه، كفار غيرذمى، بيتالمال مسلمين، مصالح مسلمين، دارالحرب و... به چشم مىخورد.
براى تنظيم اين نوشتار ابتدا از كليه آثار اين انديشمند بالغ بر دو هزار فيش در موضوعات مختلف انديشه سياسى ـ اجتماعى استخراج شده2 و سپس با تنظيم موضوعى فيشها در هشت موضوع كلى، كه هر موضوع شامل چند مبحث مىباشد، به نگارش اين مقال پرداخته شده است. موضوعات كلى فيشها عبارتاند از:
1ـ مبانى تفكر سياسى ـ اجتماعى محقق؛
2ـ دولت در انديشه محقق؛
3ـ رهبرى نظام سياسى از نظر محقق؛
4ـ اقتصاد در نظام اسلامي؛ 5 ـ قضاوت در اسلام؛
6 ـ جهاد و دفاع؛
7ـ رفتار با غيرمسلمانان در جامعه اسلامي؛ و
8 ـ برخى مسائل سياسى ـ اجتماعى.
در اين نوشتار مطالب به صورت زير فصلبندى شده است:
در اين فصل درباره زندگى علمى ـ سياسى محقق مطالبى به اين ترتيب آمده است. ابتدا تولد و تحصيل، اساتيد و
1. گفتنى است كه برخى تا بيست اثر از وى نام بردهاند؛ يعنى تعداد اندكى از رسالههاى مختصر ايشان كه در دسترس نگارنده نبود، مطالعه نشده است. اين آثار شايد در كتابخانههاى بزرگ موجود باشد، ولى با وجود تفحص زياد به دست نيامد. 2. از آن جا كه اكثر فيشها از كتاب شرايع الاسلام برداشت شده لازم به ذكر است كه نسخه استفاده شده در اين اثر به صورت تك جلدى (4 جلد در يك جلد) كه توسط انتشارات دارالهدى در قم چاپ شده مىباشد.