ابن وردان
جلد: 5
نويسنده:
شماره مقاله:1881
اِبْنِ وَرْدان، ابوالحارث عيسي حَذّاءِ مدني (د ح 160ق/777م)، يکي از دو راوي اصلي
قرائت ابوجعفر يزيدبن قعقاع از قرّاءِ دهگانه. زندگي وي در پردهاي از ابهام قرار
دارد و جز اطلاعاتي چون تاريخ تقريبي وفات که ذهبي و ابن جزري تخمين زدهاند و نام
چند تن از استادان و شاگردان او که از اسانيد قرائات استخراج شده، چيزي دربار? او
دانسته نيست (نک : ذهبي، 1/92؛ ابن جزري، تحبير، 17، غايه، 1/616).
وي قرائت را نزد ابوجعفر يزيدبن قعقاع (د 130ق/748م) و شيبه بن نصاح (د 130ق) ديگر
قاري متقدم مدينه فرا گرفت. گويا بعدها با اينکه سن وي اقتضا نميکرد، قرآن را بر
نافع (د 169ق/785م) نيز عرض کرده است (نک : ذهبي، همانجا؛ ابن جزري، غايه،
همانجا). در ميان روايتکنندگان از وي نيز قالون مدني، اسماعيل بن جعفر مدني و
محمدبن عمر واقدي را ميشناسيم (همانجاها). روايت قالون را در قديمترين آثار تأليف
شده در قرائات دهگانه چون المبسوط ابن مهران (صص 8-9) و آثار سد? 5ق 11م نظير
الروض? ابوعلي مالکي، التذکار ابن شيطا، الکامل هذلي، الايضاح اندرابي و المستنير
ابن سوار و نوشتههاي دورههاي بعد ميتوان ملاحظه کرد (نک : اندرابي، 41-43؛ ابن
جزري، النشر، 1/174-176)، اما روايت اسماعيل گرچه مدتها پيش از تأليف آثار مذکور در
کتاب ابوعبيد قاسم بن سلام (د 224ق) مورد توجه قرار گرفته بود (نک : اندرابي،
43-44)، ولي در سدههاي بعد تحتالشعاع روايت قالون قرار گرفته و جز در معدودي
اسانيد ديده نميشود (براي نمونههايي از روايت اسماعيل و نيز واقدي، نک : همو،
44-45؛ ابن جزري، غايه، 2/219، به نقل از الکامل هذلي).
به هر روي در قياس بين ابن وردان و ابن جمّاز راوي ديگر ابوجعفر، بايد دانست، به
رغم آنکه ابن جماز در عالم قرائت و حتي حديث معروفتر است، روايت ابن وردان به گون?
قابل ملاحظهاي بيش از روايت او مورد توجه قرار گرفته است، چنانکه به عنوان نمونه
ابن جزري در النشر (1/174-178) در برابر 40 طريق که براي ابن وردان به دست ميدهد،
تنها 12 طريق براي ابن جماز گرد آورده است (براي بررسي وجوه افتراق بين روايت ابن
وردان و ابن جماز در قرائت ابوجعفر، نک : ه د، ابن جماز).
مآخذ: ابن جزري، محمدبن محمد، تحبير التيسير، بيروت، دارالکتب العلميه؛ همو، غايه
النهايه، به کوشش گ. برگشترسر، قاهره، 1351ق/1932م؛ همو، النشر في القراءات العشر،
به کوشش علي محمد ضبّاع، قاهره، چاپخان? مصطفي محمد؛ ابن مهران، احمدبن حسين،
المبسوط، به کوشش سبيع حمزه حاکمي، دمشق، 1407ق/1986م؛ اندرابي، احمدبن ابي عمر،
قراءات القراءِ المعروفين، به کوشش احمد نصيف جنابي، بيروت، 1407ق/1986م؛ ذهبي،
محمدبن احمد، معرفه القراء الکبار، به کوشش محمد سيدجاد الحق، قاهره، 1387ق/1967م.
بخش فقه، علوم قرآني و حديث