كتاب مقدّس يهوديان در شكل كنونى آن ، خود مجموعه اى است از رسالات و كتب تقريبامستقل ، كه به وسيله نويسندگان بسيارى با استفاده از روايات و قصص قومى محفوظ در خاطرهمردم ، اسطوره ها و حكايات ، رسوم و آداب اقوام مختلف شرق نزديك ، و يا آثار پراكنده اى كهدر گوشه و كنار، ثبت شده بود، در ادوار متفاوت ، اقتباس ، جمع آورى ، تنظيم و تدوين گشته؛ و پس از بارها تجديد نظر، اصلاح ، و تكميل به صورت كنونى در آمده است .
چون مسيحيّت بر مبانى فقهى و تلقينى و روايات و نيز قصص يهوديّت ، بنا شده و در واقعشاخه اى منشعب از آن دين ، محسوب مى شود، از اين رو، رسالات و كتب دينى آن (عهد عتيق ) موردتاءييد و پذيرش كليساى مسيحى نيز قرار گرفته است ، و به همين جهت در حفظ، تقديس وتبليغ آن كوشيده و مى كوشند.
حال كه با مفهوم عهد عتيق ، آشنا شديم ، به معرّفى آن به عنوان مهم ترين متون دينى يهود مىپردازيم .
عهد عتيق ، داراى 39 كتاب است ، كه از نظر موضوع به سه بخش عمده ، تقسيم مى شود:
بخش نخست : تاريخ بنى اسرائيلتا چند قرن پيش از ميلاد مسيح .
بخش تاريخى عهد عتيق با كتاب (تورات ) و كتاب تورات با (سِفْر پيدايش) (81) آغاز مى شود. آفرينش جهان ، داستان آدم و حوّا و خوردن از درخت معرفتِ نيك و بد،نيز اخراج آنان از (باغ عَدْن ) (از باغ هاى دنيا)، داستان فرزندان آدم ، طوفان نوح (ع )،حوادث مربوط به حضرت ابراهيم ، اسماعيل ، اسحاق و يوسف (ع ) در اين سفر آمده است . چهارسفر بعدى ، سيره حضرت موسى (ع ) و تاريخ بنىاسرائيل را شرح مى دهد. اين سيره ، تولد، بعثت ، هجرت (خروج از مصر حدودسال 1290 پيش از ميلاد)، تشكيل حكومت و رحلت آن حضرت راشامل مى شود. بسيارى از احكام و قوانين ، ضمن عباراتى منسوب به وحى در اين چهار سفر،وجود دارد. به عقيده يهوديان ومسيحيان ، مؤ لّف اسفار پنج گانه تورات ، حضرت موسى (ع )است .
تاريخ بنى اسرائيل از زمان يوشع (ع ) جانشين حضرت موسى (ع ) در (صحيفه يوشع )ادامه مى يابد. تاريخ داوران (يعنى قاضيان بنىاسرائيل پيش از تعيين پادشاه ) در سفر داوران (سفر ششم ) است . نيز چگونگى انتصاب شاؤل (طالوت ، حدود سال 1020 ق .م ) به پادشاهى در كتاباوّل سموئيل ، و انتصاب حضرت داوود(ع ) به فرمانروايى و حكومت ، در كتاب دومسموئيل آمده است .
تاريخ حضرت سليمان (ع ) در (كتاب اوّل پادشاهان ) وجود دارد. پس از حضرت سليمان (ع )قلمرو حكومت بنى اسرائيل چنان كه قبلا گذشت به دو قسمت ، تجزيه شد: يهودا واسرائيل . ماجراى مربوط به اين دو كشور يهودى و چگونگى اسارت و جلاىبابل و نجات يهوديان در بند بختنصر و بابليان توسط كوروش ، پادشاه هخامنشى ايران دردو كتاب (پادشاهان ) و دو كتاب (تواريخ ايّام ) آمده است .
بازسازى شهر اورشليم (بيت المقدّس ) و بازگشت يهوديان به فلسطين در كتاب هاى (عَزْرا)و (نَحَميا) مطرح شده است . سرانجام داستان خطرقتل عام يهوديان با توطئه (هامان )، وزير خشايار شاه ، پادشاه هخامنشى ايران ، و رفع اينخطر به تمهيد و تلاش (مُردِ خاى يهودى )، و خواهش دختر عموى وى (اِسْتَر) همسر يهودىپادشاه ايران در (كتاب اِسْتَر) آمده است (82).
اين بخش ، مشتمل بر 17 كتاب به شرح زير است :
1 سِفْر پيدايش (آفرينش جهان ، داستان هاى آدم و حوّا، ابراهيم ،اسماعيل ، اسحاق ، يعقوب و يوسف (ع ).
2 سفر خروج (تولّد و بعثت حضرت موسى (ع )، خروج بنىاسرائيل از مصر به سينا به اضافه برخى احكام ).
3 سفر لاويان (احكام كاهنان ، يعنى روحانيان يهودى كه ازنسل هارون ، از خاندان لاوى هستند).
4 سفر اعداد (آمار بنى اسرائيل در عصر حضرت موسى (ع )، شريعت وتاريخ آنان ).
5 سفر تثنيه (تكرار احكامى كه در اسفار پيشين آمده است ، و تاريخ بنىاسرائيل تا رحلت موسى (ع ) مجموع اين پنج سِفْر (تورات ) ناميده مى شود.
6 صحيفه يوشع (تاريخ وسيره يوشع بن نون ، جانشين و وصىّ حضرت موسى (ع )
7 سفر داوران (تاريخ قاضيان بنى اسرائيل ، پيش از نصب پادشاه ) كه با حكومت طالوت(شاؤ ل ) آغاز مى شود.
8 كتاب روت (شرح حال زنى به نام (روت )، از جدّات حضرت داوود پيامبر(ع ).
9 كتاب اولسموئيل (تاريخ سَموئيل نبى و تعيين (شاؤ ل ) به عنوان نخستين پادشاه بنىاسرائيل ).
10 كتاب دوم سموئيل (پادشاهى حضرت داوود(ع ).