قطع راه بازرگانى

رسم قريش براين بود كه محصولات كشاورزى و صنايع دستى خود را با شاميان مبادله مى‏كردند و دسترسى به شام جز از راه مدينه ميسّر نبود.

يكى از نخستين راه‏هايى كه پيامبر براى جلوگيرى از نفوذ كفّار چاره‏انديشى كرد، بستن راه تجارت برون مرزى آنها و مصادره اموالشان بود و اين عمل سبب ضعف قدرت مالى آنها مى‏شد كه در صحنه‏هاى ديگر مى‏توانست باعث شكست آنها گردد در اين راستا تهاجماتى صورت گرفت و چون شخص پيامبر(ص) فرماندهى آنها را برعهده داشت «غزوه»(3) ناميده شدند.

و اگر فرماندهى به عهده شخص ديگرى غير از پيامبر بود به آن «سريه»(4) مى‏گفتند. اين تهاجمات اغلب، پيروزى‏هاى چشمگير نظامى نداشته و كشته نيز مى‏داد، ولى نتايج سياسى و معنوى بسيار ارزنده و فوق‏العاده مؤثرى داشته است.

ما در اين مبحث كوتاه، به بيان برخى از غزواتى كه مبارزه رسول‏اكرم و مؤمنين در اين جنگ‏ها، برجسته‏ترين شكل فداكارى و ايثار را به منصّه ظهور گذاشت مى‏پردازيم؛ فداكاريى كه بر ايمان قوى به خدا و عشق و علاقه به بذل جان در راه گسترش اسلام و خرسندى خداوند، استوار بوده است.

خداوند مؤمنين را چنين توصيف مى‏كند:

مِنَ المُؤْمِنِينَ رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللَّهَ عَلَيْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضى‏ نَحْبَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ وَما بَدَّلُوا تَبْدِيلاً؛(5)

مردانى از مؤمنين هستند كه بر سر پيمانى كه با خدا بستند صادقانه ايستادند. مدت برخى از آنها به سر آمده و بعضى در انتظارند و عهد و پيمان خويش را هيچ‏گونه تغيير و تبديلى ندادند.

1- بقره (2) آيات 190 - 191.

2- نساء (4) آيه 75.

3- تعداد غزوه‏هايى كه رسول خدا(ص) شخصاً فرماندهى آنها را به عهده داشت 25 و تعداد سرايا 47 سريّه بود و در 9 غزوه پيامبر، خود در آنها جنگيد كه عبارت بودند از: بدر، اُحد، مصطلق، خندق، قريظه، خيبر، فتح مكه، حنين و طائف.

4- تعداد غزوات رسول خدا(ص) به اختلاف نقل مورخان 26 - 27 و تعداد سريّه‏ها بين 36 تا 82 سريه وارد شده - اختلاف در ذكر تعداد غزوات از آن جهت است كه عده‏اى غزوه خبير و وادى القرى را يكى دانسته و گروهى ديگر اين دو غزوه را جداگانه ذكركرده‏اند. طبقات ابن سعد، ج‏2، ص‏5؛ مروج الذهب، ج‏2، ص‏288؛ البدء و التاريخ، ج‏4، ص‏180. «ج».

5- احزاب (33) آيه 23.