قرآن تصريح مىكند كه كانون و منبع وسوسه، تنها شياطين جنّ نيستند، بلكه برخى از مردم در كارها و القاءاتِ شرارت بار خود مانند شياطين عمل مىكنند و در حقيقت از اعضاى حزب و دار و دسته شيطان به شمار مىروند، چنانكه خداى متعال فرمود:
إِسْتَحْوَذَ عَلَيْهِمُ الشَّيْطانُ فَأَنْساهُمْ ذِكْرَ اللَّهِ أُولئِكَ حِزْبُ الشَّيْطانِ ألا إِنَّ حِزْبَالشَّيْطانِ هُمُ الخاسِرُونَ؛(14)
شيطان سخت بر آنها احاطه كرده، به گونهاى كه ذكر خدا را از يادشان برده است، اينان حزب شيطانند، بدانيد كه دار و دسته شيطان از زيانكارانند.
شيطان موفق شد آدم و حوا را با خوردن از ميوه درختِ نهى شده فريب داده و آنها را به كارى كه خداوند ايشان را از آن نهى فرموده بود وادارد، جز اينكه پس از سقوط در دام فريب شيطان، تمايلات نيك در دل آدم و حوّا بيدار گشت و اين تمايلات بىشائبه بر وسوسه شيطان چيره گشت و به درگاه خدا توبه كردند و با ناله و زارى عرضه داشتند:
«رَبَّنا ظَلَمْنا أَنْفُسَنا وَإِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنا وَتَرْحَمْنا لَنَكُونَنَّ مِنَ الخاسِرِينَ؛ پروردگارا، به خويشتن ستم روا داشتيم، اگر ما را نبخشايى و بر ما ترحم نفرمايى قطعاً از زيانكاران خواهيم بود و خداوند توبه آنها را پذيرفت و دعايشان را مستجاب فرمود: «فَتَلَقّى آدَمُ مِنْ رَبِّهِ كَلِماتٍ فَتابَ عَلَيْهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوّابُ الرَّحِيمُ».
بنابراين، به وسيله توبه و ناله و زارى، نيكى بر بدى غلبه پيدا مىكند و هرگاه خوبى و نيكى بر شرّ و بدى چيره گشت، شيطان شكست مىخورد و انسان در معرض هدايتِ خداوند قرارمىگيرد.
اى برادر مؤمن، اگر [خداى ناكرده] لغزشى از شما سرزد و گناهى را مرتكب شدى در برابرت راهى قراردارد كه پيش از تو پدرت آدم(ع) به وسيله توبه و از سرگيرى حياتى برتر و پاكتر، آن را پيمود و شما با طى كردن اين راه از سلطه شيطان و وسوسههاى آن رهايى خواهى يافت.
1- اسراء (17) آيه 70. 2- اين روايت را مسلم در صحيح آورده است. 3- اعراف (7) آيه 27. 4- اگر ما جن و شياطين را با چشم نمىبينيم، دليل بر اين نيست كه آنها وجود ندارند؛ زيرا بسيارى از
امور در طبيعت وجود دارد كه از حواس آدمى پوشيده و نهان است. دانشمندان اخيراً به كشف برخى از
نهانىها دست يافتهاند، مانند ميكروبها و برق و... آيا اين اشيا قبل از اينكه كشف شوند وجود
نداشتهاند، و پس از آنكه انسان آنها را كشف كرده به وجود آمدهاند؟ نه، هيچ فرد عاقلى چنين سخنى
را هرگز نمىگويد. همچنين اشياء فراوانى وجود دارد كه انسان هنوز آنها را در نيافته و كشف نكرده
است و جن و شياطين از جهان غيبى هستند كه قرآن ما رابه وجود آنها آگاه ساخته است و اين دو از چيزهايى
هستند كه در حيطه حواس انسان قرار ندارند. 5- جنّ (72) آيه 11. 6- اين روايت را مسلم نقل كرده است. 7- بقره (2) آيه 268. 8- مائده (5) آيات 90 - 91. 9- اعراف (7) آيه 27. 10- نحل (16) آيات 98 - 99. 11- اعراف (7) آيه 201. 12- زخرف (43) آيه 36. 13- اعراف (7) آيه 200. 14- مجادله (58) آيه 19.