یازده رساله فارسی

| 569 |

سهم هم معلوم مى شود لذا براى سهم جدولى عليحده وضع نكرده اند . ( 1 )

درحال چون بخواهيم وتر قوسى يا جيب آن را به اجزاء محيطيه به دست آوريم به قاعده اربعه متناسبه آسان است زيرا نسبت قطر محيطى كه حقيقى است و معلوم ما است به قطر موضوعى كه نيز معلوم است چون نسبت وتر محيطى كه حقيقى و مطلوب است چون كه مجهول است و به وتر قطر موضوعى و چون اولى در چهارمى ضرب و حاصل بر دومى قسمت شود وتر به اجزاى محيطى بدست آيد و به همين بيان در جيب محيطى .

به بيانى كه در نسبت محيط دائره به قطر آن گفته ايم علت قيد تقريب در عبارات اهل فن معلوم گرديده است و علتش آن است كه گفته ايم قطر و محيط دو نوع مخالف يكديگرند چه قطر خط مستقيم است و محيط دائره منحنى و حال اين كه نسبت بايد در بين امورى باشد كه در نوع متفق باشند .

مرحوم ميرزا عبدالغفار در اصول هندسه ( ص 219 چاپ سنگى ) گويد :

ارشميدس مهندس مشهور كه 287 سال شمسى قبل از مسيح در سراكوز متولد شده است مقدار اين نسبت تقريبى را تا 7 22 بدست آورده و متيوس مهندس كه در حدود هزار هجرى حيات داشته اينمقدار را 113 135 بدست آورده است و چون آنرا به اعشار تحويل كنيم تا 6 رقمش موافق آيد و در عصر ما تا يكصدو پنجاه و چهار رقم اعشارش بدست آمده و اگر چه از آن هفت رقم بيشتر استعمال نكنند 1415926 3 و در جميع ممالك مهندسين آن را به اين علامتII بنمايند و آن حرف يونانى است و پى تلفظ ميشود .

و ميرزا عبدالغفار همه 154 رقم را ذكر كرد و ما به همان 7 رقم اكتفا كرده ايم .

غياث الدين جمشيد در كتاب مفتاح الحساب گويد :

قال ارشميدس ان ذلك الكسر اقل من السبع و اكثر من عشرة اجزاء من احد و سبعين و على ما حصلناه و ذكرناه فى رسالتنا المسماة بالمحيطية هو : حح كط مد ثالثه بعد طرح روابع و ما بعدها اذا كان القطر واحدا و هذا ادق من 1 ص 68 زيج بهادرى و اول باب دوم مقاله دوم شرح برجندى برزيج الغ بيك .