درخـت بـدبـار نفاق را ريشه هاى هرزه و پليدى تغذيه مى كنند و بر پا نگه مى دارند؛ ريشه هـايـى كـه وجـود هـر يـك از آنـهـا نـيـز بـه تـنـهـايـى بـراى دل انسان ، خطرناك و زيان آفرين
ياد خدا حياتبخش روح و آرامبخش دل است و سراپاى انسان را با ايمان پيوند مى دهد و اعمالش را زيـنـت و خلوص مى بخشد، ولى خدافراموشى ، زمينه نفاق و دورويى را فراهم مى سازد و سبب مى شود كه انسان در وادى حيرت و گمراهى ، ره بپويد؛ قرآن مجيد در وصف منافقان مى گويد:
( ... نَسُوااللّهَ فَنَسِيَهُمْ اِنَّالْمُنافِقينَ هُمُالْفاسِقُونَ) (320)
خدا را فراموش كردند و خدا نيز آنان را فراموش كرد، بيقين ، منافقان همان فاسقانند.
دروغـگـويـى ، سـر هـم بـنـدى و زبـان بـازى ، آهـسـته آهسته ، دروغگو را به پرتگاه نفاق مى كشاند.
بنابراين مى توان گفت : دروغ و نفاق از خصلتهاى زشتى است كه در يكديگر تاءثير مى گذارند؛ هم منافق ، اهل دروغپردازى است ؛ ( ... وَاللّهُ يَشْهَدُ اِنَّالْمُنافِقينَ لَكاذِبُونَ) (321)
خداوند گواهى مى دهد كه منافقان ، دروغگويند.
و هم دروغگويى ، انسان را منافق بار مى آورد. حضرت على عليه السلام مى فرمايد:
( اَلْكِذْبُ يُؤَدّى اِلَى النِّفاقِ) (322)
دروغگويى به دورويى ، منجر مى شود.
آلودگى به رذيله خيانت نيز، انسان را به مرز نفاق نزديك مى كند و خائن ، در واقع از ايمان ، صداقت و انسانيت ، دست شسته ، به دورويى و سالوسى متصّف شده است .
همان حضرت مى فرمايد:
( اَلْخِيانَةُ رَاءْسُالنِّفاقِ) (323)
خيانت ، اوّلِ دورويى است .
آلايـش گـوش ، هـوش و ادراك بـه بـيـهـودگـى غـنـا و مـوسـيـقى نيز به سهم خود، بذر نفاق و دوچهرگى را بارور مى سازد.حضرت صادق عليه السلام در اين باره فرمود:
( اَلْغِناءُ يُورِثُالنِّفاقَ وَ يَعْتَقِبُالْفَقْرَ) (324)
موسيقى ، دورويى به بار مى آورد و تهيدستى در پى دارد.
برخورد ناسالم با اطرافيان و در افتادن با بندگان خدا و نزاع و پرخاش ، سبب رشد خصلت دورويـى مـى گـردد، هـمـان امـام از امـيـر مـؤ مـنـان صـلوات الله عـليـه چـنـيـن نقل مى كند:
( اِيـّاكـُمْ وَالْمـِراءَ وَالْخـُصـُومـَةَ فـَاِنَّهـُمـا يـُمـْرِضـانـِالْقـُلُوبَ عـَلَى الاِخـْوانِ وَ يـَنـْبـُتـُ عَلَيْهِمَاالنِّفاقُ) (325)
از نـزاع و دشـمنى بپرهيزيد كه دلها را نسبت به برادران ، بيمار مى كنند و نفاق بر آن دو مى رويد.