براى اقناع مخاطبان با عنايت به شرايط ويژه هر دسته، استدلالها و برهانهاى ويژه ضرورت دارد كه لوط در مقابله با اين نوع انحراف، به انواع استدلالها دست يازيده است؛ چرا كه محور دعوتهاى الهى روشنگرى و جهلزدايى است و چون پردههاى جهل و بىخبرى برداشته شود نور حقيقت آشكار خواهد گرديد.
لوط، گاهى با استدلال عرفى و با بهرهگيرى از مقبولات فطرى و عام چنين مىگويد:
إِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الفاحِشَةَ ما سَبَقَكُمْ بِها مِنْ أَحَدٍ مِنَ العالَمِينَ؛(5)
و گاهى با استدلال عقلى از آنها مىپرسند كه چرا از نظام عادى خلقت تعدى مىكنيد.
- أَتَأْتُونَ الذُّكْرانَ مِنَ العالَمِينَ * وَتَذَرُونَ ما خَلَقَ لَكُمْ رَبُّكُمْ مِنْ أَزْواجِكُمْ؛(6)
آيا از مردم جهان، با مردها در مىآميزيد؟ و آنچه را پروردگارتان از همسرانتان براى شما آفريده وا مىگذاريد؟
و چون مىبيند قوم پليدش حتى براى مهمانان او سوء نيت دارند با برهانهاى فطرى به تحريك وجدان مخاطبان مىپردازد:
فَاتَّقُوا اللَّهَ وَلا تُخْزُونِ فِى ضَيْفِى أَلَيْسَ مِنْكُمْ رَجُلٌ رَشِيدٌ؛(7)
پس از خدا بترسيد و مرا در كار مهمانانم رسوا مكنيد. آيا در ميان شما آدمى عقلرس پيدا نمىشود؟
و نيز بر مبناى فساد اخلاقى و اجتماعى در پايان چند آيه و پيام تبليغى، آنان را تجاوزكار، مسرف و نادان مىشمرد؛
- در سوره شعراء: بَلْ أنْتُم قَومٌ عادُون (بلكه شما گروهى تجاوز كاريد.)
- در سوره اعراف: بَلْ أنْتُم قَومٌ مُّسرفون (بلكه شما قومى اسرافكاريد.)
- در سوره نحل: بَلْ أنْتُم قَومٌ تَجهلُون (بلكه شما گروهى هستيد كه نادانى مىكنيد؟)
اين نسبتها حاوى استدلالهايى است مبنى بر اين كه اين عادت زشت نوعى تجاوز است و شما بدان مبتلاييد و منشأ آن جهل شما به فرجام امور است.