نگاهی به فقر و فقرزدایی از دیدگاه اسلام

سعید فراهانی فرد

نسخه متنی -صفحه : 68/ 53
نمايش فراداده

در قرن‌ چهارم‌، تنها درشهر بغداد 860 پزشك‌ مجاز و 6000 دانشجوي‌پزشكي‌ وجود داشت‌. از چهره‌هاي‌ درخشان‌ اين‌ فن‌ تنها به‌ بزرگاني‌ چون‌زكرياي‌ رازي‌ (متوفّي‌ 320 ه.ق‌.)، استاد وي‌ علي‌ بن‌ ربن‌ طبري‌، ابن‌ سينا وابن‌ نفيس‌ اشاره‌ مي‌كنيم‌. رازي‌ بيش‌ از 220 جلد كتاب‌ در فنون‌ مختلف‌ نوشته‌كه‌ نيمي‌ از آن‌ها درباره‌ي‌ پزشكي‌ است‌. مهم‌ترين‌ كتاب‌ او «الحاوي‌ في‌الطب‌ّ» است‌ كه‌ ترجمه‌ي‌ آن‌ تنها در سال‌هاي‌ 1498ـ1866 م‌. بيش‌ از چهل‌بار در اروپا به‌ چاپ‌ رسيد.

به‌ اعتراف‌ ويل‌ دورانت‌،شيمي‌ و صنعت‌ كيمياگري‌ نيز ابتكارهاي‌ مسلمانان‌است‌. جابر بن‌ حيان‌، شاگرد امام‌ صادق (ع)، از چهره‌هاي‌ درخشان‌ اين‌ دانش‌است‌. بسياري‌ از كتاب‌هاي‌ او به‌ زبان‌ لاتين‌ ترجمه‌ شده‌ كه‌ «الاستتمام‌»مهم‌ترين‌ آن‌هاست‌. اين‌ كتاب‌، در سال‌ 1672 م‌. به‌ زبان‌ فرانسه‌ ترجمه‌ شد. درآثار وي‌ شرح‌ بسياري‌ از تركيبات‌ شيميايي‌، كه‌ پيش‌ از آن‌ ذكري‌ از آن‌هانشده‌ است‌، به‌ چشم‌ مي‌خورد. او از خاصيت‌ گازها آگاه‌ بود و تركيبات‌بسياري‌ چون‌ جوهر شوره‌، تيزاب‌، جيوه‌ قرمز و... را معرفي‌ كرده‌ است‌.

كندي‌، رازي‌ و فارابي‌ از ديگر بزرگان‌ اين‌ دانش‌ شمرده‌ مي‌شوند.

اين‌ گوشه‌ بسيار كوچكي‌ از عظمت‌ علمي‌ مسلمانان‌ در قرون‌ وسطاي‌ اروپااست‌؛ دانشي‌ كه‌ بي‌ترديد بر فرهنگ‌ و تمدّن‌ اروپا تأثير نهاد و موج‌ اصلاح‌طلبي‌ را در آن‌ ديار پديد آورد.

البتّه‌ بسياري‌ از غربيان‌، با انگيزه‌هاي‌مشخص‌، در پي‌ انكار اين‌ تأثيرند و مي‌كوشند تمدّن‌ اروپايي‌ را دنباله‌ي‌طبيعي‌ تمدّن‌ يونان‌ وروم‌ معرفي‌ كنند ونقش‌ 800 ساله‌ي‌ تمدّن‌ اسلامي‌ را تنهاانتقال‌ گنجينه‌ي‌ تمدّن‌ يونان‌ به‌ اروپا بشناسانند. «دكتر هونكه‌»، كه‌ مورخّي‌ غيرمسلمان‌ است‌، گناه‌ اين‌ كار را به‌ گردن‌ آن‌ نوع‌ تاريخ‌ نويسي‌ غربي‌ مي‌داند كه‌مي‌كوشد كارهاي‌ عظيم‌ تمدّن‌ اسلامي‌ را سبك‌ جلوه‌ داده‌، از بيان‌ حقايق‌ دم‌فرو بندد. اين‌ نويسنده‌ براي‌ نمونه‌ مي‌گويد:

در همين‌ چند سال‌ پيش‌ كتابي‌ منتشر شد در باره‌ تاريخ‌ علم‌ و تمدّن‌ اروپا كه‌از ابتدا تا گاليله‌، كپلر و نيوتن‌ در آن‌ بحث‌ شده‌ بود؛ يعني‌ از ابتداي‌ تاريخ‌ تا1642 ميلادي‌. اين‌ نويسنده‌ در چنين‌ كتاب‌ 600 صفحه‌يي‌ سر وته‌ همه‌ي‌آنچه‌ مربوط‌ به‌ مسلمانان‌ بود، فقط‌ در دو صفحه‌ به‌ هم‌ آورده‌ بود، و اضافه‌بر آن‌ با روشي‌ مصمّم‌ و تحقيرآميز فعاليت‌هاي‌ چند جانبه‌ي‌ تمدّن‌ و كارهاي‌علمي‌ و هنري‌ و صنعتي‌ مسلمانان‌ را، كه‌ اروپا و بشريت‌ از آن‌ سپاسگزارند،نمره‌ي‌ مردود عطا كرده‌ است‌.