از ديـدگـاه اسـلام جنگ دو چهره دارد: زشت و زيبا. چهره زشت جنگ جنگى است كه با هدف تهاجم و تـجـاوز و فـتـنـه جـويـى هـمـراه بـاشـد. چهره زيباى جنگ آن جنگى است كه براى دفع تهاجم و بـرچـيـدن دامن فتنه و دفاع از عقيده و آزادى و استقلال و حاكميت دين خدا باشد كه در اسلام تحت عنوان (جهاد) مطرح است .
اسـلام طـرفـدار صـلح و هـمـزيـسـتـى مـسـالمـت آمـيـز بـا تـمـام مـلل دنـيـاسـت . در صـورتـى كـه طـرف مـقـابل نيز خواهان همزيستى مسالمت آميز و شرافتمندانه بـاشـد. امّا اگر مستكبران عالم بخواهند از ملت ها سلب آزادى كنند و شرافت و كرامت انسانى ملت هـا را پـايـمـال كـنند و بر معتقدات و استقلال و آزادى آنان تجاوز نمايند، ايستادگى در برابر آنان نه تنها نكوهيده نيست بلكه واجب و ضرورى است .
عـلاوه رفـع ظـلم و ستم ، دفاع از محرومان و مستضعفان دربند، برداشتن موانع تبليغات اسلام ، حـفـظ امـنـيت و استقلال ، سركوب فتنه جويان و آشوب گران و مقابله با متجاوزان و مستكبران از اهداف جهاد در اسلام به شمار مى روند. از اين رو جهاد (ابتدايى و دفاعى ) از ميان واجبات دينى ، نقش كليدى را ايفا مى كند.
ضرورت جهاد (ابتدايى و دفاعى ) از چند بعد قابل بررسى است :
دفـاع از موجوديت خويش در ميان همه جانداران امرى ضرورى و فطرى است و خـداونـد حـكـيـم هـمـه جانداران را متناسب با بنيه جسمى و شرايط زيستى آنها به سلاح دفاعى مجهّز كرده است .
هـمـه انـسان ها، ملّت ها و جوامع بشرى اتّفاق نظر دارند كه حق مسلم هر فرد و جامعه اى است كه از حقوق ، آزادى ، استقلال و عقيده و كرامت خويش دفاع كند و تن به ذلّت و ستم ندهد.
همه اديان آسمانى ، مبارزه عليه ظلم و تجاوز و كوتاه كردن دست ستمگران و متجاوزان را در راءس برنامه هاى خود دارند. و براى حفظ و گسترش ارزش هاى انسانى ـ الهى و عدالت اجتماعى ، جهاد با دنياپرستان ستمگر را واجب و ضرورى دانسته اند.
خداوند جهاد را عامل بركات و منشاء خوبى ها و خير و رحمت الهى مى شمارد.
(كـُتـِبَ عـَلَيـْكـُمُ الْقـِتـَالُ وَهـُوَ كـُرْهٌ لَكـُمْ وَعَسَى اءَن تَكْرَهُوا شَيْئاً وَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَعَسَى اءَن تُحِبُّوا شَيْئاً وَهُوَ شَرُّ لَكُمْ وَاللّهُ يَعْلَمُ وَاءَنْتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ).(126)
جـهـاد در راه خـدا، بـر شـمـا مـقرّر شد؛ در حالى كه برايتان ناخوشايند است . چه بسا چيزى را خـوش نـداشـتـه بـاشـيـد، حـال آن كـه خـيـر شـما در آن است ؛ و يا چيزى را دوست داشته باشيد، حال آن كه شرّ شما در آن است و خدا مى داند. و شما نمى دانيد.
تـرك جـهـاد، پـيـامـدهـايى ناهنجار و ثمراتى تلخ در پى دارد و موجب انحطاط، سقوط ارزش ها، دورى از مـعـنـويـت و افـتـادن در مـنجلاب مادّيّت و نابودى پايگاه هاى خداپرستى و حاكميت دينى خواهد شد.
امام على (ع )ضمن بيان ارزش جهاد، به ثمرات تلخ ترك آن اشاره كرده ، مى فرمايد:
كسى كه از روى سرپيچى و اعراض ، جهاد را ترك كند، خدا بر او لباس ذلّت مى پوشاند، و گرفتارى ها و سختى ها بر او چيره مى شود، و به زبونى و بيچارگى دچار مى گردد، و بر دلش مـهـر بـى خـردى و سـبـك سـرى زده مـى شـود، و حـقّ از او روى بـرمـى گـردانـد، بـدان دليـل كـه جـهـاد را ضايع ساخته است و ناگزير به پستى محكوم و از انصاف و عدالت محروم خواهد شد..(127)
استاد مرتضى مطهرى در اين باره مى گويد: