كرديم. غير از اينها تبعات و مضرات زياد در اين باب هست كه از اشارات آيات و روايات و أدعيه مأثوره استفاده مىشود وليكن بلحاظ اينكه شرح آنها به طول مىانجامد، از ذكر آنها صرف نظر مىكنيم.
ناگفته نماند كه كلام ما، در تبعات و هلكات تكلم مباح وليكن بى فايده و يا زيادتر از حد ضرورت است، نه در تبعات و مهالك تكلم حرام، و تكلم به چيزى كه شرعاً حرمت دارد، مانند دروغ، تهمت، بهتان، غيبت، طعنه، شماتت، استهزاء، دشنام، و نظاير اينها از محرماتى كه مربوط به تكلم، و به تعبيرى، مربوط به شرور زبان است.
تكلم حرام و انواع مختلف آن، باب جداگانهاى است و داخل در حرامها يا افعال حرام است كه ضرورت توبه از آنها را قبلا در يك بيان كلى بدون پرداختن به جزئيات، ذكر كرديم.
تذكر اين نكته هم لازم است كه معنى تكلم، مباح، اين نيست كه هر اندازه انسان سخن بگويد و تكلم كند، هيچ محذورى براى او نداشته باشد، بلكه، معنى مباح اين است كه در حد ضرورت و به مقدار لازم، مباح و مجاز است و بيش از آن، اگر چه حرام نيست وليكن براى انسان به جاى خود تبعات وهلكاتى در سير عبودى و گرفتاريها و سخنيهايى در آخرت پيش مىآورد. دليل اين مطلب هم بيانات وارده از حضرات معصومين در ذم تكلم بى فايده و تكلم زياد از حد لازم است كه به دو مورد اشاره نموديم و موارد ديگر را بلحاظ مراعات اختصار ذكر نكرديم و طالبين مىتوانند به منابع مربوط و به كتب علماى اخلاق مراجعه كنند و در بيانات وارده در اين باب به دقت بپردازند.
حال ببينيم صمت و اجتناب از تكلم بى فايده و تكلم زياد از حد، چه آثار و بركاتى دارد؟ در باب صمت، و در خصوص آثار و بركات آن، روايات و بيانات زيادى از حضرات معصومين صلوات الله عليهم اجمعين وارد شده كه بعضى از آنها را ذكر مىكنيم.
1- صمت، موجب نجات سالك از مهالك و خطرات است .
رسول اكرم صلى الله عليه و آله و سلم فرمود: «من صمت نجا» (جامع السعادات، ج 2، ص 239) يعنى «هر كس صمت اختيار كند، نجات مىيابد».