مبانی نظری تزکیه جلد 1

2- صمت در حد خود راه نفوذ شيطان به قلب را مى‏بندد، و غلبه سالك بر شيطان، و كنار زدن خواطر شيطانى را آسان‏تر مى‏سازد. و اين براى سالك يك موفقيت بزرگ است.

رسول اكرم صلى الله عليه و آله و سلم فرمود: «اخزن لسانك الامن خير، فانك بذلك تغلب الشيطان»(جامع السعادات، ج 2، ص 339) يعنى «زبانت را نگهدار، مگر از كلام خير، زيرا تو با اين عمل بر شيطان غلبه مى‏كنى».

3- سالك صادق، و كسى كه قدم در طريق طلب گذاشته و به ذكر و فكر روى آورده است، در حال صمت، در سير عبودى مى‏باشد و خود صمت، عبادت است. او در اين حال، تحت تربيت حضرت ربوبيت قرار مى‏گيرد، و اين، سرى دارد كه از اهل آن پوشيده نيست.

رسول اكرم صلى الله عليه و آله و سلم فرمود: «الا اخبركم بأيسر العبادة و أهونها على البدن، الصمت و حسن الخلق»(جامع السعادات، ج 2، ص 339) يعنى «آيا به شما خبر دهم آسانترين عبادت، و سبك‏ترين آن نسبت به بدن را؟ اين عبادت، همان صمت است و حسن خلق».

4- صمت، وسيله جذب رحمت حق مى‏شود، و موجب اين است كه خداى متعال نقايص و معايب وجودى سالك راستر بفرمايد، تا آنها مانع سلوك سالك نگردد و سد راه او نباشد. و اين نيز موفقيت بزرگى است براى سالك در سفر پر فراز و نشيب و پر مخاطره‏اى كه وى در پيش گرفته است.

رسول اكرم صلى الله عليه و آله و سلم فرمود: «من كف لسانه سترالله عورته» (جامع السعادات، ج 2، ص 339) يعنى «هر كس زبان خود نگه دارد، خداى متعال عيوب او را مى‏پوشاند».

5- سالك در حال صمت، بلحاظ اينكه سخن نمى‏گويد و تحت تلقين مبادى نفسانى و شيطانى، و به تعبيرى، تحت تلقين نفس و شيطان نيست و خود را از تحت تلقين اين دو كنار كشيده است، و از طرفى هم طالب حق است و با ذكر و فكر بسوى او اقبال مى‏كند، طبعاً تحت تلقين ملكى و ربوبى قرار مى‏گيرد، وابواب حكمت بر دل وى باز مى‏شود، و آنچه بايد به او تلقين گردد، تلقين شده و دقايق طريق و اسرار وجود را دريافت مى‏كند؛و در نتيجه، سلوك او سريع‏تر وكاملتر، و مصون از لغزشها مى‏گردد. و اين، عنايتى است بسيار پر ارزش براى سالك دردمند.

رسول اكرم صلى الله عليه و آله و سلم فرمود: «اذا رأيتم المؤمن صموتا و قورا فادنوا منه فانه يلقن الحكمة»(جامع السعادات، ج 2، ص 339) يعنى «وقتى مؤمنى را در صمت و داراى وقار خاصى ديديد، پس به او نزديك شويد، زيرا كه به او حكمت تلقين مى‏شود».

اينها نمونه‏هايى ازآثار و بركات صمت بود كه ذكر كرديم. با تدبر در اشارتهاى بعضى آيات، و با دقت در روايات ديگرى كه در باب صمت وارد شده، و نيز، با تأمل در كلمات و جملاتى كه از بزرگان اهل معنى به ما رسيده است، مى‏توانيم به آثار و بركات ديگر، و به اسرار زيادى در اين باب پى ببريم. و چه بهتر كه ارباب سلوك به آنها مراجعه و در آنها تدبر و دقت كنند.

به اين دو روايت از روايات اين باب نيز دقت مى‏كنيم.

1- در كافى از ابوحمزه نقل مى‏كند كه گفتلا «سمعت ابا جعفر عليه السلام يقول: انما شيعتنا الخرس»(اصول كافى، ج 2، كتاب الايمان والكفر، باب الصمت و حفظ السان) يعنى «از امام باقر صلوات الله عليه شنيدم كه مى‏فرمود: شيعيان ما آنقدر كم حرف مى‏زنند كه گويى لال هستند».

2- در همين كتاب از وشاء نقل مى‏كند كه گفت: «سمعت الرضا عليه السلام يقول: كان الرجل من بنى اسرائيل اذا أراد العبادة صمت قبل ذكر عشر سنين»(اصول كافى، ج 2، كتاب الايمان و الكفر، باب الصمت و حفظ اللسان). يعنى «از امام رضا صلوات الله عليه شنيدم كه مى‏فرمود: در ميان بنى اسرائيل اين چنين بود كه هر وقت شخصى مى‏خواست به عبادت وسلوك بپردازد، قبل از آن، ده سال صمت اختيار مى‏كرد».

تأمل در اين دو روايت را به عهده شما مى‏گذاريم.

در روايتى كه از امام صادق سلام الله عليه در مصباح الشريعة آمده، آثارى براى صمت به چشم مى‏خورد كه از آن جمله است.

الف: صمت، شعار آنهاست كه به حقايق آنچه گذشته و قلم نوشته است پى برده‏اند و به آن آگاهند.