ضرورت و اهميت طلب عفو و مغفرت در توبه و بازگشت - مبانی نظری تزکیه جلد 1

بنابراين، اگر به باطن امر نگاه كنيم و حقيقت را كه همان باطن امر است در نظر بگيريم، به اين نتيجه مى‏رسيم كه گناهان گذشته انسان در باطن امر به صورت گناهان گذشته مطرح نيست و همه آنها به صورت گناهان حاضر مطرح است و همه حضور دارند و انسان آن چهره‏ها و آن گناه كردنها را در پيشگاه پروردگارش هميشه در همه احوال با چهره‏هاى ديگر خويش دارا مى‏باشد.

(دفتر سوم مثنوى)

اگر انسان توبه نموده و تصميم بر ترك گناهان گرفته و ديگر مرتكب گناه نمى‏شود وليكن گناهان گذشته‏اش در جاى خود در عالم باطنى وى محفوظ است و با عفو و مغفرت ربوبى از ميان نرفته است؛ هر وقت مشغول عبادت و ذكر و طلب باشد، در باطن و در پشت پرده در همان حال عبادت و ذكر، آن چهره‏هاى مخالفت با حق را دارا مى‏باشد، و اگر چه گناه را ترك گفته ولى در عالم باطنى خود از مخالفتها پاك نگشته است و همان مخالفتها و معصيتها جزئى از موجوديت باطنى اوست و مانع عروج و صعود وى بسوى حضرت حق است و همانند زنجيرهايى است كه او را از حركت و قرب باز مى‏دارد.

اين است سر آنچه در اشارات روايات و أدعيه مأثوره به چشم مى‏خورد و حاكى از اين حقيقت است كه گناهان انسان مادامى كه مشمول عفو و مغفرت روبوبى نگشته است مانع قبول طاعات و عبادات وى مى‏گردد.

وقتى زمان و فاصله‏هاى زمانى و مكانى در آن سو نيست و انسان در همان حال كه پروردگارش را عبادت مى‏كند چهره مخالفت با او را هم دارد، اين چهره او عبادت او را از حقيقت آن مى‏اندازد و او آنجا كه مثلا «اياك نعبد» مى‏گويد، در حال معصيت نيز هست. پيداست كه چنين عبادتى مقبول نمى‏افتد و به سوى خداى متعال صعود نمى‏كند، زيرا كه آن چهره، اين چهره را از معنى مى‏اندازد، و در حال معصيت بودن، در حال عبادت بودن را بى‏جان و بى روح مى‏كند. و در اصل، خود انسان با چنين عبادتى بسوى پروردگارش عروج نمى‏كند، و خود او با چنين عملى مقبول حضرت حق نمى‏باشد.

قبولى طاعات و عبادات، در حقيقت، قبول شدن خود انسان به عنوان «عبد» در محضر ربوبى است و صعود عمل، در اصل، صعود خود انسان بوسيله عمل است ؛ اليه يصعد الكم الطيب و العمل الصالح يرفعه(آيه 10 سوره فاطر) يعنى «كلمه‏هاى وجودى پاك و نفوس طيبه است كه بسوى خداى متعال صعود مى‏كنند و عمل صالح است كه آنها را بالا مى‏برد».

ضرورت و اهميت طلب عفو و مغفرت در توبه و بازگشت

سالك صادق اگر در آنچه در اين مقام گفته شد بخوبى دقت كند، كاملا در مى‏يابد كه در توبه و بازگشت، به عنوان يك ركن اساسى ازاركان توبه، بايد از گناهان گذشته خويش شديداً بترسد و خوف اين را داشته باشد كه اگر خداى متعال با رأفت و رحمت خود عطف نظر نكند، و اگر با عفو مغفرت خود آنها را از عالم درونى، و به تعبيرى از وجود او بر طرف ننمايد و او را از آنها پاك نفرمايد، در سير عبودى خود ناموفق و در آخرت هم گرفتار شدايد و عذابهاى دردناك و فوق تصور خواهد بود ؛ و بايد با خوف از اين امر و با اميد به رأفت و رحمت حق در نجات خود بكوشد و با اصرار و تضرع از خداى متعال طلب عفو و مغفرت بكند.

او بايد همه گناهان گذشته خويش و تك تك آنها را در پيشگاه حضرت حق به نظر بياورد و در حالى كه شرمنده است و از طرفى هم مى‏ترسد، به پروردگار خود پناه بياورد و چشم اميد به رحمت او، و طمع در عفو و غفران او داشته باشد و از او طلب عفو كند و بخواهد كه وى را از قيد و بند گناهان گذشته‏اش رهايى بخشد و ثقل آنها را از وى بر طرف بفرمايد و از عالم باطنى وى آنها را محو بگرداند.

سالك بايد توجه داشته باشد كه مجسم كردن تك تك گناهان در نظر خود، شرم كردن و ترسيد، و با اين حال به خداى متعال پناه آوردن، و با تضرع و اصرار از او عفو و مغفرت خواستن، از امور لازمه در مقام توبه است و اين كار را بايد ادامه دهد و بداند كه اسرارى در اين امر نهفته است و در جاى خود اگر خدا عنايت كند