مراتب مجاهدت، مراتب مراقبت است - مبانی نظری تزکیه جلد 1

خلاصه كلام، از همان وقتى كه سالك قدم در ميدان طلب گذاشت بايد دائماً جانب مطلوب خويش را مراقبت كند، و در جهت نيل به مطلوب خويش حركت كند، و اين همان مجاهدت در مقام طلب است. بنابراين:

مجاهدت در مقام طلب، مراقبت جانب مطلوب است، در مراقبه به معنى وسيع آن خلاصه مى‏شود، و به آن بر مى‏گردد. (دقت شود).

مراتب مجاهدت، مراتب مراقبت است

به طورى كه اصل مجاهدت به مراقبت بر مى‏گردد و در آن خلاصه مى‏شود، مراتب مجاهدت هم به مراتب مراقبت بر مى‏گردد، و در آنها خلاصه مى‏شود.

در منازل سلوك و مراحل آن، در هر منزل و هر مرحله‏اى به تناسب آن مجاهدتى براى سالك هست. در اوايل و بدايات، مجاهدت سالك به تناسب آن است، در اواسط به تناسب آن، و در نهايات هم به تناسب آن. و اين در حقيقت به آن معناست كه در هر منزل و هر مرحله‏اى ازمنازل و مراحل سلوك به تناسب آن مراقبتى يا مراقبه‏اى براى سالك هست. در اوايل و بدايات، مراقبت يا مراقبه به تناسب آن است، در اواسط به تناسب آن، و در نهايات هم به تناسب آن.

البته اين به لحاظ يك تقسيم‏بندى كلى است، والا اگر بخواهيم دقيق‏تر و صحيح‏تر بگوييم، بايد گفت به لحاظ اينكه منازل سلوك به يك نظر بى شمار و مراحل آن بسيار است، مراتب مجاهدت، يعنى مراتب مراقبت هم بى شمار و بسيار است. و بايد گفت، در سفر الى الحق قدم به قدم در هر منزل و هر مرحله‏اى مجاهدت خاص، يعنى مراقبت يا مراقبه خاصى هست. و اين، حقيقتى است كه براى ارباب معرفت پوشيده نيست، و سالكان صادق به آن وقوف كامل دارند.

(حافظ)

در هر صورت، براى روشن شدن مطلب به مواردى به عنوان مثال اشاره مى‏كنيم:

در مرحله‏اى از مراحل سلوك، مجاهدت سالك به اين است كه واجبى از واجبات الهى ترك يا تضييع نگردد، و حرام و معصيتى انجام نگيرد، يعنى جانب حضرت معبود در اين دو مورد كاملا مراقبت گردد.