پيش ازين كاين سقف سبز و طاق مينا بركشند
از دم صبح ازل تا آخر شام ابد
سايه معشوق اگر افتاد بر عاشق چه شد
رشته تسبيح اگر بگسست معذورم بدار
در شب قدر ار صبوحى كردهام عيبم مكن
سر خوش آمد يار و جامى بر كنار طاق بود
منظر چشم مرا ابر وى جانان طاق بود
دوستى و مهر بر يك عهد و يك ميثاق بود
ما به او محتاج بوديم او به ما مشتاق بود
دستم اندر دامن ساقى سيمين ساق بود
سر خوش آمد يار و جامى بر كنار طاق بود
سر خوش آمد يار و جامى بر كنار طاق بود
اكثر انسانها خود را محجوب از بازگشت حق مىكنند
با شرحى كه گذشت، به اين حقيقت هم پى مىبريم كه نظر رأفت حق، يعنى بازگشت با رحمت از جانب پروردگار قبل از توبه عبد، نسبت به همه انسانها هست و او مىخواهد با رحمت خود بر همه بازگشت كند و همه را بسوى خود مجذوب و هدايت بفرمايد وليكن بعضى از انسانها كه زياد هم هستند، بر اثر اغوائات شيطان و جنود او، و بر اثر جهل و غفلت، اين بازگشت از جانب حق را ناديده گرفته و خود را از آن محجوب مىدارند و به دنبال آن به خذلان و يا سخط او گرفتار مىشوند. دستهاى از انسانها از همان اول امر با كفر و عناد خود را از آن مجوب و محروم مىكنند، و دسته ديگر هم در عين اينكه ايمان آوردهاند، با معصيت و غوطهور شدن در هواها خود را محجوب و محروم از آن قرار مىدهند.
در خصوص دسته اول در آيه 71 سوره مؤمنون مىفرمايد: «بل أتيناهم بذكر هم فهم عن ذكر هم معرضون» يعنى «ما با يادى از آنها مواجه با آنها شديم، پس آنان در حال اعراض از ياد كردن ما مىباشند».
منظور از ياد كردن آنها، فرستادن قرآن بتوسط رسول اكرم صلى الله عليه و آله و سلم است كه حامل بازگشت او بر بندگان خود بوده و ياد اوست از همه آنها. اجابت قرآن، در حقيقت، لبيك گفتن به او در اين بازگشت، و پذيرفتن جذب اوست. و بعكس، عدم اجابت قرآن به هر نحوى باشد، ناديده گرفتن اين بازگشت، و نپذيرفتن جذب اوست.
و در خصوص دسته دوم نيز در آيههاى 26 و 37 سوره نساء مىفرمايد: «يريد الله ليبين لكم و يهديكم سنن الذين من قبلكم و يتوب عليكم و الله عليم حكيم - و الله يريد أن يتوب عليكم و يريد الذين يتبعون الشهوات ان تميلوا ميلا عظيماً» يعنى «خداى متعال مىخواهد حقايق و معارف را به شما مسلمانان بيان نموده و شما را به راه و روش پيامبران و بندگان صالحى كه قبل از شما بودند هدايت كرده و با رحمت و عنايت خود بر شما بازگشت كند، و خداى متعال عالم به حقايق و دقايق و اسرار است. خدا مىخواهد با رأفت و رحمت خود بر شما بازگشت كند، و آنان كه تابع شهوات و تمايلات خويش هستند، مىخواهند شما مسلمانان به انحراف بسيار بزرگى افتاده و از بازگشت حق بر شما بهرهمند نگرديد».
از اين آيات بخوبى بر مىآيد كه بازگشت با رحمت و جذب كه همان بازگشت اول از جانب حق است، متوجه بر همه صاحبان ايمان مىباشد و او مىخواهد به همه نظر كند تا توبه كنند و روى بسوى او آورند. ليكن بعضيها با اجابت از دعوت كنندگان به شهوات، و در نتيجه، با غوطهور شدن در هواها، مانع از اين مىشوند كه اين بازگشت و جذب ربوبى آنها را مجذوب نموده و موفق به توبه گردند.
خداى متعال توابين را دوست مىدارد
با تحليلى كه داشتيم، معنى اين گفتار حق را نيز فهميديم كه مىفرمايد: «ان الله يحب التوابين و يحب المتطهرين» (آيه 222 سوره بقره). يعنى «حقيقت اين است كه خدا دوست مىدارد آنانى را كه بسيار توبه كننده بسوى او هستند، و نيز، دوست مىدارد آنانى را كه از آلودگيها خود را پاك مىكنند».
«توابين» يعنى آنان كه در مقام عبوديت على الدوام در حال بازگشت بسوى پروردگار هستند و توبه بعد از توبه و بازگشت بعد از بازگشت مىكنند و از معاصى و معايب، يكى پس از ديگرى بر مىگردند و روى به او